وبلاگ شخصی دکتر امیرهوشنگ واحدی
دکتر امیر هوشنگ واحدی متخصص طب فیزیکی و توابخشی، درمان بیماریهای ستون فقرات، عصبی، عضلانی و مفصلی و ... مطب کرج، جهانشهر-روبروی بیمارستان مدنیوبلاگ شخصی دکتر امیرهوشنگ واحدی
دکتر امیر هوشنگ واحدی متخصص طب فیزیکی و توابخشی، درمان بیماریهای ستون فقرات، عصبی، عضلانی و مفصلی و ... مطب کرج، جهانشهر-روبروی بیمارستان مدنیچه نوع تغذیه ای میتواند توده عضلانی، قدرت و کارآیی عضلات در افراد مسن را حفظ کند
بررسی جدیدی که به توسط بنیاد بین المللی استوپروز International Osteoporosis Foundation (IOF) Nutrition Working Group انجام شده است تاثیر تغذیه را بر روی سارکوپنی sarcopenia مورد بررسی قرار داده و نقش مصرف پروتئین، ویتامین دی و بی و غذاهای با پایه اسیدی را مورد تاکید قرار داده است. سارکوپنی
یا از دست دادن تدریجی توده عضلانی یک پدیده طبیعی ناشی از افزایش سن بوده
و از علل مهم ناتوانی در افراد مسن میباشد. قدرت عضلانی مناسب بدن بخصوص
در اندام تحتانی مانع اصلی جلوگیری کننده در زمین خوردن بخصوص در افراد مسن
است. زمین خوردن افراد در سنین بالا از علل مهم شکستگی لگن است پس میتواند دید که کاهش حجم توده عضلانی و قدرت آنها در سنین بالا تاثیر مهمی در شیوع شکستگی لگن دارد. در بررسی بنیاد استئوپوروز عادات تغذیه ای که موجب از دست رفتن توده عضلانی میشود و با بالعکس حجم و قدرت عضلات را حفظ میکند مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی ذکر شده است که گرچه مهمترین عامل در حفظ قدرت عضلات در سنین بالا انجام مرتب نرمش و ورزش های مقاومتی است با این حال نقش تغذیه و ترکیب مواد غذایی مورد مصرف بخصوص تعادل در مصرف مواد غذایی اسیدی و بازی مهم است. در این بررسی نقش موارد غذایی زیر مورد تاکید قرار گرفته است.
به نظر میرسد بهترین وسیله برای پیشگیری از کاهش توده عضلانی و قدرت عضلات در افراد مسن انجام مرتب ورزش های تقویتی و مقاومتی در اندام ها و مصرف مناسب پروتئین و ویتامین دی و میوه و سبزیجات است. |
||
|
آیا کنترل درمان پوکی استخوان یا استئوپوروز لازم است
- سنجش مکرر تراکم استخوان بعد از شروع درمان ممکن است اعداد متفاوتی را نشان دهد که بیشتر از اینکه نشانه تاثیر یا عدم تاثیر دارو باشد نشانه خطاهای اندازه گیری دستگاه است
- هدف از درمان دارویی پوکی استخوان کم کردن احتمال شکستگی در آینده بیمار است. ممکن است با مصرف این داروها تراکم استخوان تغییر زیادی نکند ولی احتمال شکسته شدن استخوان کاهش یابد. پس حتی اگر تست DXA افزایش تراکم استخوان را نشان ندهد دلیلی برای قطع دارو نیست
- حتی اگر یک سنجش تراکم استخوان نشان دهد که بعد از شروع دارو تراکم استخوان بهتر نشده است معلوم نیست تغییر دارو یا افزایش دوز آن تغییری در تراکم استخوان ایجاد کند
 تصویر بالا سمت چپ در مقایسه با تصویر پایین |
- حتی اگر بعد از مصرف دارو، تست سنجش تراکم نشان دهد که تراکم استخوان کم شده ممکن است اگر بیمار دارو را مصرف نمیکرد این تراکم بسیار بیشتر کم میشد
- زنانی که در آنها تراکم استخوان در یکسال اول مصرف دارو زیاد میشود معمولا در دوسال بعد از آن دچار یک کاهش در تراکم میشوند و زنانی که در یکسال اول بعد از شروع دارو دچار افت تراکم میشوند معمولا در دو سال بعد از آن افزایش تراکم پیدا میکنند. پس تراکم استخوان در دوره مصرف دارو کم و زیاد میشود و این تغییرات متناسب با منفعتی که بیمار از دارو میبرد( منظور کاهش احتمال شکستگی است) نیست.
منبع : ایران ارتوپدی
درمان دارویی پوکی استخوان یا استئوپوروز 3
داروهای دیگری که در کنترل پوکی استخوان بکار برده میشوند عبارتند از
کلسیتونین
کلسیتونین Calcitonin با نام تجاری میاکلسیک Miacalcic نوعی داروی ضد پوکی استخوان است که فقط در زنانی که حداقل 5 سال از شوع یائسگی آنها گذشته است مصرف میشود. این دارو بیشتر در کاهش احتمال شکستگی های ستون مهره موثر است تا شکستگی های لگن.
کلسیتونین بصورت اسپری بینی مصرف میشود و عوارض احتمالی آن افزایش آبریزش بینی، سردرد، کمردرد و خون دماغ است.
 در تصویر بالا تراکم استخوان از مهره بالا به سمت مهره پایین بتدریج کمتر شده است |
رالوکسیفن
رالوکسیفن Raloxifene که با نام های تجاری رالوفن یا اویستا Evista عرضه میشود از دسته داروهای ضد پوکی استخوان است. این دارو فقط در زنان یائسه بکار برده میشود. این دارو بصورت قرص های 60 میلیگرمی با یا بدون غذا مصرف میگردد. رالوکسیفن تراکم استخوان را در ستون مهره افزایش داده و احتمال شکستگی در آن را کاهش میدهد ولی در مورد تاثیر آن در لگن مدارک محکمی در دست نیست. این دارو احتمال بروز سرطان سینه در زنانی که احتمال بروز این سرطان در آنها زیاد است را کم میکند.
عوارض احتمالی رالوکسیفن بصورت گرگرفتگی، درد ساق، لخته شدن خون در ورزیدهای ساق، علائم شبیه آنفلوانزا است. این دارو را نباید در کسانی که در خطر سکته مغزی هستند و یا ریتم نامنظم قلبی یا فشارخون بالا دارند مصرف کرد.
تری پاراتید
تری پاراتید Teriparatide نوعی هورمون پاراتیروئید است که در درمان پوکی استخوان زنان و مردان بکار برده میشود. این دارو بیشتر در کاهش احتمال شکستگی های ستون مهره موثر است. استفاده از تری پاراتید از طریق یک آمپول به شکل یک قلم است که برای یک ماه دارو دارد و بیمار خودش هر روز مقداری از آن را تزریق میکند. حداکثر مدت استفاده از این دارو دو سال است.
عوارض احتمالی مصرف تری پاراتید بصورت احساس سرگیجه و درد ساق است.
منبع : ایران ارتوپدی
نقش تغذیه در پیش گیری از پوکی استخوان
پوکی استخوان یا استئوپوروز حالتی است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی با ضربات کوچک افزایش می یابد . پوکی استخوان از گرفتاری های شایع ، در جوامع بشری است ، که بعد از سن 35 سالگی روند آن در انسان آغاز می شود. حدود نیمی از زنان مسن تر از 45 سال و 90درصد زنان مسن تر از 75 سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می شوند.
مردان مسن نیز به پوکی استخوان دچار می شوند که البته میزان ابتلای آنان کم تر از
زنان است. به طور تقریبی از هر 3 زن یک نفر و ازهر دوازده مرد یکی به پوکی استخوان
دچارمی شوند . این امر در سال ، منجربه ده ها هزار شکستگی ناتوان کننده ، در
مبتلایان می شود که متاسفانه تعداد اندکی از مبتلایان به پوکی استخوان مورد بررسی
و ارزیابی قرار می گیرند.
این شکستگی ها به طور عمده دراین نواحی رخ می دهد :
گردن ، استخوان ران ، مهره های ستون فقرات و استخوان های مچ دست ، حتی گاهی شکستگی
های خود به خود مهره ها ، گردن و استخوان ران هم دیده می شود.
می توان بافت استخوانی را به زبان ساده به صورت زیر تقسیم کرد:
استخوان انسان همانند یک ساختمان است که دارای اسکلت بندی ، دیوار چینی و ملات بین
آجرهاست. اسکلت این استخوان ها از رشته های قوی و محکمی به نام رشته های کلاژن
تشکیل شده که مابین رشته ها را املاح کلسیم پرمی کند.
همچنین از آنجا که استخوان ، بافتی زنده است ، محتوی مقدار زیادی سلول های جوان و
بالغ استخوانی است که وظیفه ساختن بافت استخوان ها را به عهده دارند. پوکی استخوان
عارضه ای است که با بالا رفتن سن به وجود می آید ، در نتیجه از استحکام بافت و
املاح استخوانی کم شده و از مقاومت آن کاسته می شود.
استخوان انسان در دوران کودکی از خاصیت ارتجاعی برخوردار است و تحمل فشار زیاد را
دارد و به تدریج سفت و محکم می شود ، این مسئله در سن 20 سالگی به اوج خود می رسد
، بین سن 20 تا 35 سالگی استحکام استخوان ها به همان قوت باقی می ماند.به همین
دلیل ضربات شدید ، مثل تصادفات می تواند منجر به شکستگی استخوان شود. اما از این
سن به بعد ، به تدریج و با سرعتی کم ، از تراکم استخوان ها کم شده و با بالارفتن
سن ، پوک می شوند. در زنان، بعد از سن یائسگی به علت توقف ترشح هورمون های زنانه و
نقش مهم این هورمون ها در استحکام استخوان ها ، شیوع پوکی استخوان زیادتر می شود.
چه کسانی در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟
به طور تقریبی و با احتمال زیاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار
داریم. •افراد مسن در معرض ابتلای بیشتری قرار دارند. عارضه پوکی استخوان در نزد
خانم ها بعد از سن یائسگی بسیار شایع و زنان ، بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا
می شوند ، به ویژه اگر یائسگی زودرس در خانم ها ایجاد شده باشد. •تحرک بدنی و ورزش
، باعث استحکام استخوان ها در هر سنی می شود. عدم تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل
و پوکی سریع استخوان ها می شود و شکستگی استخوانی را بیشتر می کند.
گاه پوکی استخوان در برخی ازخانواده ها بیشتر دیده می شود. همچنین در بعضی از
نژادها مثل بعضی از نژادهای آسیایی این پوکی بیشتر است. •تغذیه ، نقش مهمی در پوکی
استخوان به عهده دارد. افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد و یا
ویتامینDکافی دریافت نمی کنند، در معرض ابتلا بیشتری هستند.
همچنین نتایج حاصل از مصرف سیگار و قهوه زیاد هم ، در پوکی استخوان ثبت شده
است. کسانی که خود سیگار می کشند، یاهمنشین سیگاری هاهستند، در معرض پوکی استخوان
زودرس قراردارند و زنانی که سیگارمی کشند، دچار پوکی استخوان شدیدتری
هستند. استفاده طولانی از کورتن ها و یا داروهای ادرارآور، می تواند باعث
پوکی استخوان شود. البته قابل ذکر است که مصرف یک یا چند آمپول کورتن در سال چنین
اختلالی را ایجاد نمی کند. افرادی که از بعضی اختلالات هورمونی مشخص رنج می
برند ، مثل پرکاری تیروئید وپارا تیروئید، کم کاری غددجنسی و بیماری کوشینگ در
معرض ابتلای بالاتری به پوکی استخوان هستند.
آیا پوکی استخوان علامتی دارد؟
متاسفانه باید گفت پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد.علائم هنگامی
ایجاد می شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید درستون فقرات ، می
تواند از علائم شکستگی های ستون فقرات باشد. ممکن است شکستگی مهره ، بدون درد
اتفاق افتد و به صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیماردیده شود.
اگر چه عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می کند ، ولی برای تشخیص
زودرس آن روش مناسبی نیست . پس بهتر است کلیه افرادی که درمعرض خطرپوکی استخوان
قرار دارند، قبل از شروع عوارض، مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن ،
اقدامات پیش گیرانه صورت گیرد. بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم
استخوان یا دانسیتومتری است.
خوشبختانه امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده که می تواند
با دقت نسبتاً زیادی ، تراکم استخوانی و نسبت آن ، با استخوان سالم و سن مناسب را
اندازه گیری کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول
می کشد، همچنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و در طی آن دارویی مصرف نمی شود.
این سنجش، پزشک را قادرمی سازد تا شدت پوکی استخوان را اندازه گیری کرده ودرنتیجه
استحکام استخوان را بسنجد. بنابراین بهترین روش پیشگیری ازپوکی استخوان وعوارض آن،
رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت ورزشی مناسب و دوری ازعوامل کمک کننده در افزایش
پوکی استخوان ، مانند استعمال دخانیات (به ویژه تمام موارد ذکر شده تا قبل از سن
35 سالگی) و ارزیابی های لازم برای تعیین میزان تراکم استخوانی است.
جلوگیری از پدیده پوکی استخوان می توان با روش های بسیار ساده ای خطر پوکی استخوان
را کاهش داد:
با اطلاع از وضعیت استخوان ها به ویژه در خانم ها دردوران نزدیک به یائسگی، به
وسیله مشورت با پزشک، به کار بردن روش تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز دارو های
ویژه می توان از پیشرفت بیماری و عوارض حاصل از آن پیش گیری کرد.
تغذیه مناسب ، از روشهای موثر برای پیش گیری پوکی استخوان است. غذای انسان باید
محتوی پروتئین ، املاح کافی و ویتامین های لازم باشد، تا روند پوکی استخوان کندتر
شود. بهترین منبع کلسیم و پروتئین، شیر، پنیر، ماست و غذاهای دریایی به ویژه ماهی
است. کلسیم یکی از اجزای سازنده استخوان است وغذای روزانه هر فرد بالغ ، باید
حداقل حاوی 1000 تا1200 میلی گرم کلسیم باشد.
البته این مقدار در زنان باردار ، شیرده، یائسه ، افراد مسن و بچه ها بیشتر بوده و
بین 1500تا2000 میلی گرم است . همان طور که گفته شد، فرآورده های لبنی مانند شیر،
ماست، کشک، قره قوروت، پنیر از منابع مهم و بسیار خوب کلسیم اند .سایر منابع حاوی
کلسیم عبارتند از: سبزیجات برگ سبز ، کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتقال ، انگور، توت
فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، بادام، پسته، گردو، حبوبات و
غذاهای دریایی مانند ماهی به ویژه ماهی تن، کیلکا و ساردین.
در زیر به مقادیر تقریبی کلسیم در بعضی از مواد ذکرشده اشاره می شود:
نوع ماده غذایی مقدار ماده غذایی مقدار کلسیم به میلی گرم شیر کم چرب یک لیوان
290 ماست کم چرب یک لیوان 415 پنیر 30 گرم 150 کشک 100 گرم 430 پسته 100 گرم 140
ماهی کنسرو شده با روغن 100 گرم 354 ماهی کنسرو شده بدون روغن 100 گرم 437 اسفناج
100 گرم 93 پرتقال یک عدد 56 لوبیای خشک خام 100 گرم 144 انجیر خشک 5 عدد 126 پوکی
استخوان یکی از مهمترین عوارض کاهش مصرف کلسیم است و در صورت همراهی با عواملی
مانند:کمبود ویتامینC، کمبود ویتامین D،
درمان با استروئیدها (کورتون)، بی حرکتی و... برشدت آن افزوده می شود. پس بیاییم
با رعایت نکات زیر حافظ سلامتی استخوان ها وجلو گیری از پوکی استخوان خود ، در سن
میانسالی و پیری باشیم.
1. هم اکنون که مقدار نیاز روزانه کلسیم خود را می دانید، سعی کنید به میزان لازم
از مواد حاوی کلسیم در روز استفاده کنید، تا دچار کمبود میزان کلسیم نشوید. این
ذخیره سازی به ویژه در دهه دوم و سوم بسیار پر اهمیت است. در صورتی که نمی توانید مقدارلازم
کلسیم را از فرآورده های غذایی طبیعی تهیه کنید ، برای جلوگیری از این بیماری نا
خوشایند، سفارش می شود، به مصرف ترکیبات مکمل غذایی موجود در بازار بپردازید.
2. ویتامین D
برای سلامتی استخوان ها وجذب کلسیم لازم وضروری است. بنابراین زمانی را در بیرون از
منزل بگذرانید، تا آفتاب بتواند پوست را برای ساختن ویتامین Dتحریک کند.
3. به طور منظم ورزش کنید. استخوان های اطفال با ورزش کردن ، محکم می شوند و رشد
طبیعی خواهند داشت. البته افراد بالغ نیز باید تحرک کافی داشته باشند. استراحت و
عدم تحرک باعث تحلیل بافت استخوانی می شود. بهترین، مفید ترین و کم خرج ترین ورزش
برای انسان های بالغ و به ویژه افراد مسن پیاده روی است. توجه داشته باشید که ورزش
های تحمل وزن مثل پیاده روی نقش مهمی در رسوب کلسیم در استخوان ها دارند. ورزش
هایی که فشار و تحمل استخوانی ندارند، کمتر از ورزش های تحمل وزن در این مسئله اثر
مثبت دارند.
4. ازمصرف مواد افزایش دهنده پوکی استخوان مانند سیگار ، قهوه فراوان و ...
خودداری کنید.
5. جایگزینی هورمون های زنانه ، در خانم های یائسه زیر نظر پزشک می تواند مانع
پوکی استخوان زودرس شود. درمان پوکی استخوان اگر پس از سنجش تراکم استخوان، معلوم
شد که مبتلا به پوکی استخوان هستید.
با نظر
پزشک خود می توانید تحت درمان های زیر قراربگیرید:
درمان های متفاوتی هم اکنون برای پوکی استخوان وجود دارد که هر کدام با توجه به
شرایط بیمار برای وی انجام می گیرد. از جمله تجویز ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامینD،
تجویز ترکیبات فلوراید و دارو های کاهنده سرعت پوکی استخوان مانندEtidronale
&Alendronale
و... که تمام موارد ذکر شده بسیار پر خرج و گران هستند و تنها موارد اول یعنی
کلسیم و ویتامینD
قابل دسترس تر، کم هزینه تر و برای عموم قابل استفاده تراست.
در نهایت در نظر داشته باشید که تغذیه مناسب سرشار از کلسیم و پروتئین، فعالیت و
دوری ازعدم تحرک و انجام ورزش های مناسب از زمان کودکی و نوجوانی، بهترین و کم خرج
ترین توشه و روش پیشگیری برای جلوگیری از پوکی استخوان است. توصیه طلایی مصرف
روزانه نیم لیتر شیر 50 درصد نیاز افراد بالغ به پروتئین و 100 درصد نیاز افراد به
کلسیم را برآورده می کند.
منبع سایت دکتر مقتدری
راهنمای پیشگیری و درمان استئوپروز (قسمت اول)
مقدمه:
استئوپروز شایع ترین بیماری متابولیک استخوانی و یک بیماری همه گیر در جمعیت است. این بیماری یک عامل خطر ساز مهم برای شکستگی های پاتولوژیک بوده که موجب تحمیل مورتالیتی و موربیدیتی و هزینه های اضافی به جامعه انسانی می گردد.
مطالعات اپیدمیولوژیک متعدد در رابطه با استئوپروز در نقاط مختلف دنیا انجام گرفته است . مطابق این برآوردها حدود 75 میلیون نفر در اروپا، ژاپن و آمریکا مبتلا به استئوپروز هستند. به عنوان مثال 30% زنان آمریکایی در سنین پس از منوپوز، 87% زنان بالاتر از 70 سال استرالیایی و 50% زنان تایوانی در این سن با مشکل بروز استئوپروز روبرو هستند. همچنین میزان تراکم معدنی استخوان در نژادهای آسیایی و قفقازی پایین تر از سایر نژادها بوده است. این مسئله که با کوچکتر بودن جثه این افراد توجیه شده ، سبب بروز بیشتر شکستگی های لگن در آسیا گردیده، بنحوی که 30% از تمام این شکستگی ها در ناحیه آسیا اتفاق می افتد.
مطابق برآورد سازمان بهداشت جهانی(WHO) در سال 2050 حدود 530 میلیون زن و مرد بالای 65 سال در آسیا زندگی می کنند. بر این اساس پیش بینی می شود این افزایش جمعیت در کنار سایر عوامل خطر ساز نظیر فقر غذایی کلسیم، کمبود ویتامینD و زندگی کم تحرک، استئوپروز را به صورت یکی از مهمترین معضلات بهداشتی این جوامع در آورد.
با توجه به تبعات ناشی از شکستگی لگن که در 20% موارد در طی سال اول منجر به مرگ می شود و در 50% موارد نیز هرگز توانایی قبل از شکستگی حاصل نخواهد شد،اهمیت پیشگیری و یا به تاخیر انداختن ایجاد پوکی استخوان بیش از پیش روشن میگردد. طرح جامع پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز در کشور که توسط مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران و با مشارکت وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکی در حال اجراست، به بررسی وضعیت بیماری و همراهی عوامل خطر ساز درجمعیت تحت بررسی در پنج استان با شرایط اقلیمی متفاوت پرداخته و سعی در ارائه برنامه ای جهت پیشگیری ، کنترل و درمان این بیماری درسطح کشور دارد.
مطلبی که پیش رو دارید بخش اول از راهنمای پیشگیری و درمان استئوپروز است .
چکیده مطالب
پوکی استخوان بیماری ای بی سر و صدا است که تهدید جدی برای سلامت سالمندان بوده و بار مالی سنگینی را به دوش آنان تحمیل می نماید. پوکی استخوان اگر چه عموماً قابل پیشگیری و درمان است، لیکن اولین تظاهر بالینی آن معمولاً شکستگی استخوانی است که بعضاً نیز به ناتوانی و زمین گیر شدن بیمار می انجامد. پیشگیری ، تشخیص و درمان پوکی استخوان باید جزء لاینفک برنامه مراقبت های اولیه بهداشتی و درمانی، به ویژه در خانم های یائسه در معرض خطر باشد. این مطلب که بر اساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل پژوهشهای اخیر، تهیه گردیده ، توصیه های لازم و مفید را در رابطه با پیشگیری ، ارزیابی میزان خطر ، تشخیص و درمان شامل: رژیم غذایی ، ورزش و درمانهای دارویی ( در صورت نیاز ) برای خانم های یائسه ارائه می دهد.
گستره مشکل پوکی استخوان
پوکی استخوان که شایعترین بیماری متابولیک استخوان در انسان است با کاهش توده استخوانی و به هم خوردن و درهم ریختن اجزاء و تشکیلات ساختمانی بافت استخوان مشخص می شود. این تغییرات به افزایش قابلیت شکنندگی استخوان و بالا رفتن خطر شکستگی استخوانی متنهی می گردد. همانند برخی از بیماری های مزمن دیگر نظیر هیپرتانسیون و تصلب شرائین ( آترواسکلروز ) ، پوکی استخوان را می توان با رجوع به یک نتیجه حد واسط- در این مورد ، کاهش تراکم ماده معدنی استخوان (Bone Mineral Density, BMD)- تعریف کرد. همانگونه که هیپرتانسیون عامل خطری برای بروز حملات قلبی و سکته های مغزی محسوب می شود ، پوکی استخوان نیز عامل خطری برای شکستگی های استخوانی به شمار می رود.
جمعیت فراوانی در سرتاسر جهان از پوکی استخوان رنج می برند ، از سوی دیگر شیوع پوکی استخوان با افزایش سن افزایش می یابد. تخمین زده می شود که 13 تا 18 درصد خانم های سفید پوست یائسه در ایالات متحده آمریکا ( 4 تا 6 میلیون نفر) تراکم استخوان پایین تر از حد طبیعی دارند. بر پایه مطالعات اخیر و برآورد بنیان ملی پوکی استخوان بیش از 10 میلیون نفر در آمریکا مبتلا به پوکی استخوان ران بوده و قریب 19 میلیون نفر دیگر از کاهش توده استخوانی استخوانهای ران رنج می برند ، وضعیتی که مبتلایان را در معرض خطر پوکی استخوان و شکستگی های استخوانی قرار می دهد. از هر دو نفر خانم سفید پوست یک نفر در مرحله ای از زندگی خود طعم تلخ شکستگی ناشی از پوکی استخوان را خواهد چشید. همچنین خانم های غیر سفید پوست و مردان ( البته در مقیاس پایین تر از خانم های سفید پوست) نیز در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. در ایران از هر سه نفر زن مسن یک نفر مبتلا به پوکی استخوان است.
تأثیرات طبی پوکی استخوان
شکستگی های استخوانی و عوارض ناشی از آنها نتیجه بالینی پوکی استخوان است. اگر چه شایعترین محلهای شکستگی عبارتند از: قسمت پروگزیمال فمور( استخوان سر ران) ، فقرات( مهره ها) و قسمت دیستال استخوانهای ساعد (مچ) ولی از آنجا که پوکی استخوان یک بیماری منتشر استخوانی بوده و موجب کاهش توده استخوانی در سرتاسر سیستم اسکلتی می گردد ، لذا تقریباً تمامی شکستگی ها در افراد مسن تا حدودی از کاهش تراکم استخوانی ناشی می شود. شکستگی ممکن است بهبود کامل پیدا کند و یا منجر به دردهای مزمن ، ناتوانی فیزیکی و یا حتی مرگ شود.
خطرناکترین عارضه پوکی استخوان عبارتست از شکستی های استخوان ران ؛ عارضه ای که می تواند منجر به 10 تا 20 درصد افزایش مرگ و میر در طی سال اول بعد از شکستگی شود . به علاوه حدود 25درصد بیماران با شکستگی ران ممکن است نیاز به مراقبت های طویل المدت در خانه های سالمندان پیدا کنند و فقط 30% بیماران توانایی قبل از شکستگی خود را باز می یابند.
شکستگی های مهره ای نیز می توانند به پیدایش عوارض مهمی همچون درد پشت و کمر ، کاهش قد ، و گوژپشتی(کیفوز) منجر شوند. تغییرات قد و تغییرات شکل ستون فقرات همراه با کیفوز ممکن است موجب محدودیت در انجام فعالیت هایی نظیر خم و راست شدن و دراز کشیدن شود. شکستگی های متعدد در ناحیه ستون فقرات پشتی منجر به کاهش حجم قفسه سینه می شود و آسیب های فقرات کمری ممکن است آناتومی شکم را تغیر داده و به پیدایش یبوست، درد شکم، نفخ و اتساع شکم، کاهش اشتها و سیری زودرس بیانجامد.
شکستگی های ران و فقرات می توانند با ایجاد درد، محدودیت فیزیکی و اجبار به تغییراتی در شیوه زندگی، مشکلات روانی عمده ای نظیر افسردگی را در پی داشته باشند. اضطراب، ترس و خشم ناشی از وضعیت پیش آمده هم می توانند بهبود کامل را به تاخیر اندازند. ناتوانی و عجز ناشی از شکستگی ها و وابستگی به دیگران برای اداره خود، به روابط این افراد با دیگران و نقش اجتماعی آنان نیز لطمه وارد می کند.
هزینه های اقتصادی
شکستگی های ناشی از پوکی استخوان بار مالی سنگینی به جامعه تحمیل می کند. در طی سال 1995 در ایالات متحده آمریکا حدود 432000 مورد بستری در بیمارستانها با تقریباً 5/2 میلیون مرتبه ویزیت پزشکی و 180000 مورد بستری طویل المدت در خانه های سالمندان به علت شکستگی های استخوانی ناشی از پوکی استخوان گزارش شده است. هزینه های پزشکی مستقیم تنها برای شکستگی های استئوپروتیک در همان سال 8/13 میلیارد دلار تخمین زده شده است. با توجه به افزایش تعداد جمعیت سالمندان می توان پیش بینی کرد که این هزینه ها سیر صعودی خواهند داشت. بیشترین مقدار هزینه ها به اصلاح و بهبود شکستگی های ران اختصاص داده می شود. حدس زده می شود که تا سال 2040 میلادی تعداد شکستگی های ران و هزینه های مرتبط با آن به بیش از سه برابر افزایش یابد.
پاتوفیزیولوژی پایه
فرآیند تخریب استخوان و تشکیل استخوان جدید به جای آن (Bone remodeling ) که سلامت سیستم اسکلتی را حفظ می نماید نوعی مکانیسم حفاظتی و پیشگیری کننده مداوم است که در جریان آن استخوان قدیمی تخریب و بجای آن استخوان جدید ساخته می شود. این پروسه ، کلسیم مورد نیاز پدیده های متابولیکی بدن را نیز تأمین می کند . تراکم استخوان هنگامی کاهش می یابد که تعادل بین تخریب و ساخت استخوان به هم می خورد. بدین معنی که تخریب استخوان از ساخت استخوان جدید فزونتر است و بنابراین توده استخوان تخریب شده با استخوان جدید به طور کامل جایگزین نمی شود. نتیجه این عدم تعادل در فرآیند تخریب و ساخت استخوان عبارتست از کاهش توده استخوان و در نتیجه افزایش خطر شکستگی آن.
در شکل 1 تغییرات ایجاد شده در استخوان اسفنجی (cancellous bone) در اثر کاهش تراکم استخوان نشان داده شده است. از بین رفتن ترابکولهای استخوانی موجب ضعف بنیه استخوان و کاهش قابل ملاحظه تراکم ماده معدنی استخوان گردیده است.
مدارک و شواهد موجود نشان می دهند که کاهش سریع در تراکم ماده معدنی استخوان در اثر تخریب پیشرونده استخوان ( که با اندازه گیری شاخص های تخریب و تشکیل استخوان مشخص می شود) می تواند شکنندگی آن را افزایش دهد.
کاهش در توده استخوانی منجر به افزایش خطر شکستگی استخوان می شود.عوامل دیگر ناشی از افزایش سن نظیر افزایش احتمال سقوط و زمین خوردن نیز زمینه پیدایش شکستگی را دوچندان می کند.
ارزیابی عوامل خطر
درکلیه خانم ها باید عوامل خطر برای پوکی استخوان مورد بررسی قرار گیرد. پوکی استخوان ، هم قابل پیشگیری و هم قابل درمان است؛ ولی از آنجا که تا قبل از وقوع شکستگی استخوان علائم و نشانه های هشدار دهنده ای وجود ندارد، لذا در حال حاضر تنها در تعداد محدودی از بیماران ، پوکی استخوان به موقع تشخیص داده و در مراحل اولیه بیماری درمان می شود. بررسی انجام شده در سال 1991 توسط بنیاد ملی پوکی استخوان نشان می دهد که سه چهارم کلیه خانم های 45 تا 75 ساله – گروهی که بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند- هرگز در مورد پوکی استخوان با پزشکان خود مطلبی رد و بدل نکرده اند.
بعد از شروع یائسگی، خانم ها باید از نظر خطر شکستگی استخوانی مورد بررسی قرار گیرند تا بدین ترتیب نیاز به انجام مطالعات و اقدامات بیشتر در مورد آنان مشخص شود. بر هر پزشکی واجب است تا اطلاعات لازم در مورد پوکی استخوان و خطر شکستگی را در اختیار همه خانم های یائسه قرار دهد.
عوامل خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را می توان به دو دسته "قابل تغییر یا حذف " و "غیر قابل حذف" تقسیم نمود. بطور کلی هر اندازه تعداد عوامل خطر بیشتر باشد ، به همان اندازه خطر شکستگی بالاتر است. در هر فردی که یک یا چند عامل خطر وجود داشته باشد ، انجام تست سنجش تراکم ماده معدنی استخوان ( Bone Mineral Density Testing) به منظور تعیین نیاز به درمان مناسب ، ضروریست.
منبع :سایت تبیان