پیشگیری از گرفتگی عضلات

افرادی که به طور منظم ورزش نمی کنند با انجام کمی فعالیت یا ورزش، دچار گرفتگی عضله می شوند. اهمیت ندادن به این ناراحتی ممکن است آسیب هایی را در آینده به همراه داشته باشد. سوالی که پیش می آید، این است که چگونه می توان از گرفتگی عضله پیش گیری کرد؟


گرفتگی عضله چیست؟

حرکت غیرارادی و بدون پیش زمینه عضله، باعث ایجاد اسپاسم یا گرفتگی عضله می شود. این اسپاسم ها به طور غیرارادی، یک یا گروهی از عضله را منقبض می کند و مدت زمان آن ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه به طول انجامد.

عضله ها را می توان به ۲گروه تقسیم کرد؛ عضله های کنترل پذیر در دست ها و پاها که از آن برای برداشتن، بلند کردن و ... استفاده می شود و گروه دوم عضله هایی که غیرارادی نامیده می شوند. عضله غیرارادی هم دچار اسپاسم و گرفتگی می شود. در این مطلب به علل و درمان گرفتگی عضله های کنترل پذیر اشاره می کنیم.

علت گرفتگی عضله

همان طور که می دانید اعصاب، عضله را تحریک می کند که در نتیجه اسپاسم ایجاد می شود. کمبود کلسیم، پتاسیم، منیزیم، میزان گرفتگی عضله را تشدید می کند. کمبود آب نیز در ایجاد گرفتگی عضله تاثیر می گذارد. آسیب رسیدن به اعصاب، گردش ضعیف خون در زمان نشستن طولانی مدت و گذاشتن پا روی پای دیگر نیز باعث گرفتگی عضله می شود.

آیا مصرف دارو در ایجاد گرفتگی عضله نقش دارد؟

بله، مصرف برخی از داروها که برای درمان بیماری هایی مانند آلزایمر، پوکی استخوان، پارکینسون و فشارخون کاربرد دارد، باعث گرفتگی عضله می شود. اما این عوارض جانبی در مصرف کنندگان متفاوت است.

درمان گرفتگی عضله

عضله را شل کنید.

روی عضله کمپرس گرم قرار دهید.

به آرامی عضله ها را کشش دهید.

ماساژ دادن در بهبود آن موثر است.

در صورت کمبود موادمعدنی، از مکمل های کلسیم، پتاسیم و منیزیم استفاده کنید.

به میزان کافی آب و مایعات بنوشید.

درست راه بروید و بنشینید.

چگونه می توان از گرفتگی عضله پیش  گیری کرد؟

ابتدا بدن را با نرمش گرم کنید و سپس حرکات ورزشی انجام دهید.

هنگام انجام دادن ورزش های سخت، آب بنوشید.

افرادی که بیش از حد عرق می کنند، حتماً مایعات بیشتری بنوشند.

گرفتگی عضله شبانه در افراد مسن:

با بالا رفتن سن، هنگام خواب گردش خون کند می شود و این امر باعث گرفتگی عضله در خواب می شود. کم تحرکی نیز در این امر نقش دارد. اما این نوع گرفتگی عضله در هر سنی دیده می شود.

نشستن یا ایستادن طولانی مدت در یک حالت یا استفاده از صندلی غیراستاندارد نیز در این امر نقش دارد.

گرفتگی عضله در دوران بارداری:

در دوران بارداری، گرفتگی عضله بیشتر در ۳ماه دوم هنگامی که جنین در حال رشد است، شروع می شود که احتمال داده می شود علت آن اضافه وزن زنان در این دوران باشد. زنان باردار که دچار گرفتگی عضله می شوند، با انجام برخی ورزش ها تحت نظر پزشک می توانند این ناراحتی را برطرف کنند. نوشیدن آب کافی و ماساژ نیز مفید است. توجه کنید ماساژ نادرست ممکن است مشکلاتی بدتر از گرفتگی عضله به وجود بیاورد. از این رو حتماً از فرد متخصص کمک بگیرید.

سائیدگی و درد مفاصل ( آرتروز )

سائیدگی و درد مفاصل  ( آرتروز )

سائیدگی مفاصل شایع ترین علت درد و ناتوانی در افراد مسن و شایع ترین بیماری مفصلی است. در خانم ها سائیدگی مفاصل زانو و دست و در مردان سائیدگی مفصل لگن شایع تر است.

علایم ساییدگی مفصل در خانم ها شایع تر است. افراد چاق بیشتر از سایرین دچار سائیدگی مفصل زانو می شوند.

دیابت، فشارخون بالا و افزایش اسیداوریک خون نیز باعث افزایش احتمال سائیدگی مفصلی می گردند. سائیدگی مفصلی معمولا" خود را با درد نشان می دهد که با افزایش میزان سائیدگی ، مقدار درد بیشتر می شود. سپس درد مفاصل باعث ضعف عضلانی و درد در عضلات مربوط به آن مفصل می شود. در صورت تقویت عضلات، این درد کاهش می یابد. برخی از بیماران از خشک بودن بدن و مفاصل بعد از بیدار شدن از خواب شکایت می کنند، اما معمولا" خشکی بدن کمتر از نیم ساعت طول می کشد.

پیشگیری از آسیب های مفصل زانو:

به گفته متخصصان مفصل زانو مهم ترین مفصلی است که وزن بدن را تحمل می کند از این رو کاهش وزن موثرترین راه پیشگیری و درمان آسیبهای وارده به این بخش از بدن است.

 مفصل زانو در تمام فعالیت های انسان مانند ایستادن، راه رفتن و حتی نشستن در معرض فشارهای مکانیکی زیاد که ناشی از وزن، حمل بار و حتی ماندن در یک موقعیت ثابت است، قرار دارد.

وی ادامه داد: بعنوان مثال فشار وارد بر مفصل زانو در هنگام بالا رفتن از پله ها معادل سه برابر وزن بدن و در هنگام پایین آمدن هفت تا هشت برابر وزن بدن است از این رو کاهش وزن برای حفظ سلامتی مفاصل به خصوص مفاصل زانو بسیار با اهمیت است.

دکتر هادیان، بی تحرکی را نیز خطری جدی برای مفاصل عنوان و تصریح کرد: برخی به غلط بر این باورند که فقط با حذف فشار بر روی مفصل و ثابت نگه داشتن آن مشکل حل می شود در حالی که عدم تحرک مناسب خود خطری جدی برای بروز بیماری های مفصل همچون آرتروز است چرا که تغذیه مفصل از طریق تحرک انجام می شود.

وی نحوه نشستن به صورت چهارزانو، چمباته زدن و استفاده از توالتهای ایرانی را از جمله موارد تشدید کننده آسیب های مفصلی دانست و گفت: تبعیت از این روش های غلط زندگی، افراد را در سنین پایین مستعد ابتلا به آسیب های مفصلی می کند.

دکتر هادیان در پایان تصریح کرد: مطالعات نشان داده است، علاوه بر کاهش وزن با تغذیه مناسب و انجام ورزش های مناسب می توان به پیشگیری و درمان آسیب های مفصلی کمک کرد.

توصیه هایی برای درمان آرتروز :

1. وزن بدن باید کم شود.

2. استفاده از گرما باعث کاهش درد می شود. برای این کار می توان از کیسه آب گرم استفاده کرد. اگر استفاده از گرما ممنوعیت خاصی نداشته باشد، می توان از روشهای زیر استفاده کرد:

الف ) قرار دادن مفصل مبتلا در آب گرم 40-38 درجه سانتیگراد و ماساژ آرام آن .

ب ) استفاده از دوش آب گرم .

ج ) قرار دادن کیسه آب گرم درون یک حوله و استفاده از آن بر روی اندام مبتلا به درد.

باید توجه کرد که در برخی از بیماری ها استفاده از کیسه ی آب گرم بسیار مضر است و قبل از استفاده  از آن حتما" باید با پزشک مشورت کرد. همچنین کیسه آب گرم نباید بر روی اندام مبتلا قرار داده شود. از گذاشتن آن در زیر اندام یا خوابیدن بر روی آن نیز باید خودداری شود.

3- از کفش مناسب استفاده شود.

4- از دو زانو و چهار زانو زدن و ایستادن طولانی مدت خودداری گردد.

5- از بالا و پایین رفتن از پله ها تا حد ممکن اجتناب شود.

6- به جای نشستن روی زمین، از صندلی استفاده شود.

7- ورزش: انجام برنامه ورزشی و تقویت عضلات می تواند به اندازه داروهای ضد درد در درمان سائیدگی مفصلی موثر باشند.

بی حرکتی می تواند باعث بدتر شدن سائیدگی مفصلی گردد. لذا نباید نگران سائیدگی مفصل در اثر انجام فعالیت های توصیه شده توسط پزشک بود. انجام اشتباه حرکات ورزشی باعث بدتر شدن علائم و درد می گردد.

مراقبت از زانوها:

زانو، اندام های حساس و مهم بدن است که در پیاده روی و انواع ورزشها نقش حساسی داشته و سلامت و قوت آن، ما را در انجام کارهای روزمره و انجام انواع ورزش توانمند می سازد. مفصل زانو مهمترین مفصلی است که وزن بدن را حمل می کند. از این رو تمام فعالیتهای انسان مانند کار سنگین، کمر تحرکی و افزایش وزن می تواند آسیب زیادی به این قسمت بدن وارد آورد. فشار وارده به زانوها در موقع بالا رفتن از پله ها 3 برابر وزن بدن و در موقع پایین آمدن از پله ها 8-7 برابر وزن بدن می باشد از این رو کاهش وزن  برای حفظ سلامتی مفاصل به ویژه مفصل زانو اهمیت زیادی دارد. بنابر این گزارش بی تحرکی نیز خطر جدی برای مفصل زانو می باشد. برخی معتقدند که با بی تحرکی و ثابت نگهداشتن زانو  و همچنین حذف فشار از روی آن می توان به حفظ سلامت زانو کمک کرد در حالی که   بی تحرکی خطر جدی برای بروز بیماریهای مفصل و آرتروز است. زیرا تغذیه مفصل از طریق تحرک تامین می شود. لازم به ذکر است که نحوه نشستن بصورت چهارزانو عامل تشدید کننده مهمی در تخریب غضروف مفصلی بشمار می آید در حالیکه کاهش وزن همراه با تغذیه و انجام ورزشهای مناسب می تواند به پیشگیری و درمان آسیبهای مفصلی کمک کند.

نکاتی چند برای مراقبت از زانوها :

- زانوها نیاز به حرکت دارند. تحرک ، به تغذیه مفصل، حفظ قدرت عضلانی و دامنه حرکتی زانو کمک می کند.

- اگر به کارهایی اشتغال دارید که ناگزیرید برای مدتی طولانی روی صندلی بنشینید، ساعتی یک بار از جای خود برخیزید و پنج دقیقه راه بروید. همچنین هنگام نشستن می توانید پاشنه های پا را از روی زمین بلند کنید یا زانوها را صاف نگه دارید.

- افرادی که ناچارند مدتی طولانی بایستند، ساعتی چند بار زانوهای خود را خم کنند. همچنین توصیه می شود که در طول روز، چند بار روی پاشنه پا بایستند و چند قدم راه بروند. این افراد به منظور پیشگیری از زانو درد، باید از روشهای تقویت کننده زانو استفاده کنند.

- بیمارانی که برای مدتی طولانی بستری بوده اند و قادر به راه رفتن نیستند، باید در طول روز حداقل سه بار انقباضات یا ورزش های ایستایی زانو را انجام دهند.

- هنگام خوابیدن به صورت طاق باز، بالش را زیر زانوهای خود قرار دهید. چنانچه به پهلو می خوابید، بین زانوها بالشی قرار دهید، اما اگر عادت دارید که بر شکم بخوابید، ( که عادت نادرستی است و از منظر اسلام نیز مکروه می باشد ) بالش را زیر ساق ها بگذارید.

با انجام منظم ورزش های تقویتی و کششی، قدرت عضلانی و انعطاف پذیری بافت های اطراف مفصل را بهبود ببخشیده و از بروز ضایعات زانو پیشگیری نمایید. همچنین سعی کنید حرکات زانو را در دامنه کامل انجام دهید. این کار به حفظ دامنه کامل حرکتی مفصل کمک می کند.

ورزش های زانو را ابتدا با تعداد کم ( پنج بار ) و دو بار در طول روز شروع کنید و با بهبود وضعیت جسمانی، تعداد و دفعات تکرار آن را افزایش دهید.

- توصیه می شود که در مراحل ابتدایی، در هر جلسه یک حرکت ورزشی انجام دهید و اگر حرکتی موجب ناراحتی شما شد، از انجام آن خودداری کنید.

- از انجام ورزش هایی که موجب درد، ناراحتی و تورم زانو می شود، خودداری کنید، اما باید درد مفصلی و درد عضلانی که در مراحل اولیه تمرینات ورزشی بروز می کند، تمایز قائل شوید. دردهای عضلانی معمولا" بطور تاخیری، یعنی چند ساعت پس از انجام تمرینات بروز می کنند. این دردها، به مرور زمان با تداوم برنامه ورزشی از بین می رود.

- اگر افزایش وزن دارید، با برنامه های مناسب ورزشی و غذایی، وزن خود را کاهش دهید. به خاطر داشته باشید که کاهش وزن موجب کاهش فشار وارده بر مفصل می شود.

- از انجام اعمالی نظیر بلند کردن اجسام بسیار سنگین و حمل بار به مدت طولانی اجتناب کنید، زیرا این کار فشار زیادی بر زانوها وارد می سازد. اگر ناگزیر به حمل اجسام سنگین هستید، عضلات زانو را با ورزش تقویت کنید و بین فعالیتهای خود، زمانی را به استراحت اختصاص دهید.

گرفتگی ناگهانی عضلات هنگام پیاده روی

اگر بعد از 5 دقیقه پیاده روی یا بیشتر، عضلات ساق پای شما دچار گرفتگی و درد شد، ولی سایر اوقات اینگونه نبود، نشان می دهد شما دچار لنگی پا بصورت متناوب هستید که در اثر نرسیدن خون کافی به پاها اتفاق می افتد.

هنگام پیاده روی، اگر سرخرگ هایی که خون را به سمت پاها می برند، دچار گرفتگی شوند، دیگر نمی توانند مقدار زیادی خون را به سمت پاها عبور دهند و در نتیجه عضلات ساق پای شما دچار آسیب و درد می شود.

هنگام پیاده روی، عضلات پاهای شما نیاز به مقدار زیادی خون دارند. بنابراین اگر سرخرگ هایی که خون را به سمت پاهای شما می برند، دچار گرفتگی شوند، دیگر نمی توانند مقدار زیادی خون را به سمت پاها عبور دهند و در نتیجه عضلات ساق پای شما دچار آسیب و درد می شود.

برای بهبود گرفتگی عضلات پا، آنقدر پیاده روی کنید تا عضلات پای شما درد بگیرد، سپس استراحت کنید و بعد از برطرف شدن درد، مجددا"  پیاده روی را شروع کنید. همچنین بایستی مصرف چربی را کاهش دهید.   

اگر 6 هفته بطور منظم و با برنامه ورزش کنید، می توانید بدون احساس هیچ دردی، سه برابر حالت عادی پیاده روی کنید. ولی افرادی که     علی رغم این 6 هفته ورزش منظم، باز هم دچار گرفتگی و دردساق پا می شوند، حتما" دچار گرفتگی سرخرگ ها در سایر قسمتهای بدن خود هستند، بنابراین قبل از شروع برنامه ورزشی نزد پزشک بروید تا از سلامتی خود مطمئن شوید.

برای بهبود این حالت، آنقدر پیاده روی کنید تا عضلات پای شما درد بگیرد، سپس استراحت کنید و بعد از برطرف شدن درد، مجددا" پیاده روی را شروع کنید. همچنین بایستی مصرف چربی را کاهش دهید. حتی ممکن است برای کاهش کلسترول ( چربی ) خون نیاز به مصرف دارو داشته باشید.

آسیب های عضلات پشت ساق پا شایع است و می توانند هر فردی از جمله نوجوانان، ورزشکاران و سالمندان را مبتلا کنند. این آسیبها اغلب افرادی را گرفتار می کنند که قبل از ورزش و فعالیت شدید بدنی، بدن خود را گرم و آماده نمی کنند.

جراحان ارتوپدی معتقدند بهترین راه برای محافظت از عضلات بدن این است که قبل و بعد از ورزش، بتدریج و با ملایمت عضلات را تحت کشش قرار دهیم. تحت کشش قراردادن عضلات ساق پا و پا ، علاوه بر کمک در پیشگیری از صدمات آنها، خطر آسیبهای کمر را نیز کاهش می دهد. برای انجام این کار بر روی زمین بنشینید و یک ساق پایتان را به حالت کشیده قرار دهید کف پای دیگرتان را بر روی سطح داخلی ساق پای کشیده قرار دهید اندکی به جلو خم شوید و در حالی که پنجه پای کشیده تان را به آرامی  به طرف بالا نگه داشته اید آنر با انگشتان دست لمس کنید.

منبع: دکتر حیدریان