اگر ستون فقرات را از نیمرخ نگاه کنید، یکسری فرو رفتگی ها و برجستگی هائی در قسمت های مختلف آن خواهید دید. در حالت طبیعی ستون فقرات گردن از یک انحنا (تقعر) به سمت داخل برخوردارند، ستون فقرات پشتی انحنا به سمت خارج (تحدب) و ناحیه ی کمر انحنای رو به جلو (تقعر) دارند. به خاطر شباهت انحنای کمر به شکل ظاهری لوردهای انگلیسی به هنگام ایستادن، اصطلاح لوردوز برای این حالت بکار برده شده است! وجود این انحناها نقش بسیار مهمی برای ما دارد و بسیاری از توانائی های ما در اثر همین برجستگی ها و فرورفتگی ها به وجود می آید، و توانائی ایستادن ما تا حد زیادی مدیون همین انحناها می باشد! میزان انحنای ستون فقرات در یک ناحیه، بر سایر قسمت ها نیز اثر می گذارد و سبب تغییر آنها می شود.
وقتی میزان انحنای کمر به حدی بیشتر از میزان طبیعی آن برسد اصطلاحا ان را هیپرلوردوزیس یا گودی کمر می نامند.
زاویه کمری خاجی:
اگر صفحه‌ای از دیسک مابین 5 L و 1 S عبور کند با صفحه‌ای که موازی بازمین است زاویه‌ای در حدود 30درجه تشکیل می‌دهد که به این زاویه، زاویه کمری - خاجی Lumbo sacral angle می‌گویند. اگر مقدار این زاویه در اثر چرخش قدامی لگن افزایش یابد شخص دچار لوردوز کمری شده و اگر زاویه کمری - خاجی براثر چرخش خلفی لگن از 30 درجه کاهش یابد کمر صاف ایجاد شده است.
نحوة تشخیص لوردوزکمری:
علاوه بر استفاده از عکس رادیوگرافی و استفاده از زاویه کمری - خاجی می‌توان از ملاک های زیر برای تشخیص لوردوز کمر استفاده کرد.
استفاده از خط شاقولی یا خط مبدا: وقتی که خط شاقولی یا خط مبدأ صفحة شطرنجی از نقاط شاخص عبور می‌کند ناحیه کمری را با تمایل خلفی طی می‌کند طوری که میشود گفت در یک فرد طبیعی حدود 40 درصد در خلف خط شاقولی و 60 درصد در قدام خط شاقولی قرار میگیرد. بنابراین در کسانی که قسمت خلفی درصد کمتری را به خود اختصاص داده باشد، میشود تشخیص لوردوز گذاشت مثلاً 20درصد در خلف و 80 درصد در قدام،10درصد خلف و 90 درصد در قدام.
احتمالاً در افرادی که دارای لوردوز کمری هستند باسن برآمدگی پیدا کرده، شکم برآمده است و زانوها ممکن است کاملاً صاف شده باشد.
به طور معمول، افرادی که دارای شکم های افتاده و برآمده می باشند، دارای عارضه لوردوز کمری نیز هستند و این دو معمولا با هم مطالعه و اصلاح می شوند. دو گروه از عضلات برای حفظ لوردوز کمر ضروری می باشند. عضلات شکم و عضلات اکستانسور هیپ (راست کننده لگن). اگر این دو گروه عضلات قوی باشند و ما بالانس عضلانی بین این دو گروه داشته باشیم لوردوز کمری وضعیت طبیعی خود را حفظ خواهد کرد.
* تست تشخیص قبل از انجام تمرینات اصلاحی تست لوردوز (تست پی بردن به وجود لوردوز کمری) را انجام دهید. این تست به این صورت می باشد که شما می بایست در مقابل دیوار کاملا صافی بایستید و عضلات پشت ساق پای خود را به دیوار بچسبانید در این حالت عضلات ناحیه جلو و پشت ران شما باید کاملا شل و آزاد باشند. بدون ایجاد هرگونه فشار بر بدن خود، به وضعیتی که همیشه می ایستید قرار بگیرید و دست راست را بر روی شانه سمت چپ خود قرار دهید. کسی که شما را آزمایش می کند باید دست چپ خودش را از پشت کمر شما رد کند. اگر دست آزمایش کننده به راحتی از پشت کمر شما رد شود نشان دهنده افزایش قوس کمر شما و وجود عارضه لوردوز کمری می باشد. این تست بهتر است با حضور متخصص امر صورت پذیرد. مهمترین عامل ایجاد کمردرد و دردهای پایین و پشت، وجود قوس زیاد کمری می باشد.
«علل لوردوزکمری»
1- زایمان های مکرر
2- در رفتگی دو طرف لگن
3- احتمالاً استفاده از کفش پاشنه بلند
4- جابجایی ستون مهره‌ها به سمت جلو (مادرزادی یا هر عامل دیگر)
5- ضعف عضلات شکمی و عضلات خلفی ران و بازکننده‌های مفصل ران
6- کوتاهی عضله سوئز خاصره‌ای و راست رانی
7- کوتاهی عضلات ناحیه کمری (بازکننده‌های کمر)
8- لوردوز جبرانی ناشی کیفوز پشتی عوارض
1-ایجاد زمینه درد
2-کاهش میزان تحمل پذیری
3-کشیدگی لگامنت طولی قدامی
4-فشار به ریشه های عصبی
5-برآمدگی شکم
6-کوتاهی قد
حرکات اصلاحی لورودزکمری
الف: اگر علت گودی کمر ضعف عضلات شکم باشد حرکات اصلاحی زیر ارائه می‌گردد:
1- شخص به پشت خوابیده و از وی درخواست می‌گردد سر و گردن و سینه خود را بالا بیاورد یا حتی ممکن است از وی درخواست گردد که نفس عمیق به کمک عضلات شکم کشیده وحبس نفس انجام دهد.
2- درهمان وضعیت از شخص می‌خواهیم دست های خود را خم کرده و روی سینه خود گذاشته و بالا بیاید.
3- از شخص می‌خواهیم دست های خود را پشت گردن خود بگذارد واین حرکت را انجام دهد درصورتی که شخص نتواند هیچ کدام از این حرکات را انجام دهد در ابتدا درمانگر به وی کمک می‌کند.
4- شخص به پشت بخوابد، یک پای خود را خم نماید، روی زمین بگذارد. با این کار پشت وی صاف میشود پای دیگر را در این حالت بالا می آورد.
5- عمل فوق را با پای دیگر انجام می‌دهد.
ب: اگر علت گودی کمر ضعف عضلات بازکننده ران باشد ازحرکات زیر استفاده میشود:
1- شخص به شکم خوابیده و یک پای خود را به صورت مستقیم بالا می‌آورد و عمل باز کردن ران را انجام می‌دهد.
2- عمل فوق را با پای دیگر انجام می‌دهد.
3- می‌تواند هر دو پا را باهم به وضعیت قبل ببرد.
4- زانوی خود را خم کرده به بالا بیاورد (یعنی دروضعیت دمر و چهاردست وپا مورد قبل را انجام دهد)
ج: اگر علت گودی کمر کوتاهی عضله سوئز خاصره‌ای باشد:
شخص به پشت بخوابد یک پای خود را درشکم جمع نماید و پای دیگر را تا آنجا که ممکن است چسبیده به میز معاینه نگه می‌دارد.
این عمل را درمانگر نیز می‌تواند برای شخص انجام دهد.
اگر علت گودی کمر کوتاهی عضله راست رانی باشد در این صورت شخص دمر بخوابد، پایی که دارای کوتاهی است را از زانو خم می‌کنیم دراین حالت درمانگر با دست خود مانع از بالا آمدن باسن وی میشود. راه دیگر رفع کوتاهی این عضله این است که شخص به پشت بخوابد زانوهای وی از تخت آویزان است دراین حالت یک پای او را در شکم وی جمع می‌کنیم و با دست دیگر مانع از صاف شدن زانوی وی می‌شویم شایداین روش بهتر از روش قبل باشد.
هـ: اگر علت گودی کمر کوتاهی عضلات بازکننده کمر باشد حرکات زیرتوصیه می‌گردد. - شخص به پشت دراز کشیده سعی می‌کند به کمک تراپیست پاهای خود را ازبالای سر به زمین بزند.
◄الف) ورزش های ویلیامز:
ویلیامز اعتقاد دارد که علت عمده بروز کمر درد، بر هم خوردن انحنای طبیعی ستون فقرات است. به بیان دیگر وی اعتقاد دارد که در اثر علل و عوامل مختلفی از جمله ضعف عضلات جداره شکم، میزان انحنا یا قوس ناحیه کمر افزایش پیدا می کند و همین عامل موجب بروز درد کمر میشود.
همین طور ویلیامز اعتقاد دارد که در اثر ضعف عضلات سرینی یا عدم انعطاف پذیری در عضلات اطراف لگن و ران به ویژه عضلات پشت ران (عضلات همسترینگ) شخص در هنگام فعالیت یا کار از الگوی صحیح استفاده نمی کند و همین عامل موجب مختل شدن حرکات مفاصل بین لگن و ناحیه کمر می شود و در نتیجه باعث بروز درد کمر می شود. بنابراین ویلیامز برای کاهش انحنا یا قوس کمر (لوردوز)، تقویت عضلات ناحیه شکم و ایجاد انعطاف پذیری در عضلات اطراف لگن و باسن، ورزشها یا حرکات درمانی ویژه ای طرح نمود که همان طور که اشاره شد، اصطلاحاً به آن ورزش ها یا نرمش های (ویلیامز) می گویند.
تشریح ورزشهای ویلیامز:
◄ حرکت اول:
فرد در حالی که به حالت راحت دراز کشیده و زانوهایش خم است، سعی می کند ضمن منقبض کردن عضلات شکم، لگن خود را کمی بلند نماید.
هدف از انجام ورزش اول ویلیامز، تقویت عضلات باسن و کاهش انحنا یا لوردوز کمر است.
◄حرکت دوم: فرد در حالی که خوابیده و زانوهایش کمی خم است، سعی می کند با دست های کشیده به حالت نشسته در آید.
هدف از انجام ورزش دوم ویلیامز، تقویت عضلات شکم و کاهش انحنا یا لوردوز کمر است
◄حرکت سوم: فرد در حالت خوابیده، سعی می کند زانوهای خود را تا آنجا که می تواند به طرف سینه حرکت دهد
هدف از انجام ورزش سوم ویلیامز، ایجاد کشش و انعطاف پذیری در عضلات و عناصر اطراف ستون فقرات است.
◄حرکت چهارم: فرد در حالی که نشسته است، سعی می کند به طور ملایم مطابق تصویر دست هایش را به مچ پا برساند.
هدف از انجام ورزش چهارم ویلیامز، ایجاد کشش و انعطاف پذیری در عضلات پشت ران (عضلات همسترینگ) است.
◄حرکت پنجم: فرد در حالی که در حالت استارت دو میدانی قرار گرفته است، سعی می کند با متمایل شدن به سمت جلو بر روی پای عقب خود فشار وارد کند.
در مرحله بعد ضمن عوض کردن پاها، همین حرکت را برای پای دیگر انجام می دهد.
هدف از انجام ورزش پنجم ویلیامز، کاهش انحنا یا قوس کمر است.
◄حرکت ششم: فرد در حالی که کنار دیوار ایستاده است، سعی می کند بنشیند. در ضمن ممکن است این تمرین را با استفاده از یک صندلی انجام داد، یعنی فرد در کنار صندلی قرار میگیرد و به جای اینکه بر روی زمین بنشیند، بر روی صندلی می نشیند. هدف از انجام ورزش ششم ویلیامز، تقویت عضله چهارسر رانی است. همینطور در این تمرین عضلات سرینی تقویت می شوند.
عوامل ایجاد کننده گودی کمر
برخی از عوامل پدید آورنده گودی بیش از حد کمر:
– آکندروپلازی: نوعی بیماری ارثی که با اختلال در رشد و تکامل استخوان ها و نسوج غضروفی همراه است.
– التهاب دیسک کمر یا در اصطلاح علمی دیسکایتیس
– کیفوزیس یا قوز بیش از اندازه ناحیه پشت: ستون فقرات کمر بطور جبرانی دچار انحنای بیش از حد می شود.
-چاقی: به ویژه بزرگ شدن بیش از حد شکم و ضعف عضلات این ناحیه باعث کشیدگی بیش از حد ستون فقرات بسمت جلو و افزایش گودی کمر می شود.
– پوکی استخوان: با تغییر ارتفاع و شکل نرمال مهره ها سبب تغییر انحناهای طبیعی ستون فقرات می شود.
– در رفتگی تدریجی مهر ه ها یا در اصطلاح علمی اسپوندیلولیستزیس: این حالت بیشتر در ناحیه ی کمر دیده میشود و با لغزش یا جابجائی مهره ها همراه می باشد. بیماران از کمر درد، احساس جدا شدگی و لقی کمر، گودی بیش از حد کمر و برجستگی باسن شکایت دارند.
- ضعف عضلات شکمی در اثر عوامل مختلف
منبع : پایگاه جامع اطلاع رسانی معلولان ایران