در درفتگی مادرزادی لگن، تشخیص و درمان

شاید این سوالی است که در بدو تولد نوزاد در ذهن بسیاری از والدین مطرح می شود آیا می توان کاری انجام داد تا از بروز بعضی از بیماریهای ذهنی یا جسمی در فرزندمان جلوگیری کنیم؟ جواب این سوال" آری" است.

شما می توانید تنها با معاینه دقیق پزشکی، چند قطره خون و انجام آزمایش های غربالگری بیماری های متابولیک مادرزادی، نوزاد خود را در مقابل خطر بروز بسیاری از بیماریهای ذهنی و جسمی محافظت کنید. 
به همین منظور تمام نوزادان باید بلافاصله پس از تولد، توسط پزشک معاینه شوند. 
بیماری های مختلفی ممکن است به طور مادرزادی در کودک وجود داشته باشد که می توان با تشخیص سریع و درمان به موقع از عواقب ناگوار آن جلوگیری کرد. بیماری هایی چون زردی، کم کاری تیروئید، پی کی یو، فاویسم و در رفتگی مادرزادی لگن در ناحیه مفصل ران از مواردی است که باید مورد توجه دقیق پزشک و والدین کودک قرار بگیرد و در صورت لزوم از آزمایش خون، سونوگرافی یا رادیوگرافی برای بررسی بیشتر استفاده شود. 
علل دررفتگی مادرزادی لگن علت این بیماری به درستی شناخته شده نیست. بعضی از محققان معتقدند در بعضی از جنین ها حفره استابولوم (بخشی از لگن) به درستی تشکیل نشده و عمق کافی برای نگه داشتن سر استخوان ران در درون خود ندارد. بعضی دیگر هم عقیده دارند که شلی کپسول مفصل ران علت بروز این بیماری است. 
در رفتگی مادرزادی لگن در بعضی خانواده ها بیشتر است. به نظر می رسد در جوامعی که نوزاد را قنداق می کنند شیوع این بیماری بیشتر بوده و در مناطقی که مادر بچه را در پشت کمر یا جلوی شکم خود آویزان می کند این بیماری شیوع کمتری دارد. این اختلاف احتمالا به علت نزدیک بودن و دور بودن ران های بچه در دو نوع متفاوت بستن و حمل کردن وی است. 
در رفتگی مادرزادی لگن بیشتر مفصل ران چپ را گرفتار می کند. بیشتر در دختر ها دیده شده (شیوع این بیماری در دختران 9 برابر پسران است) و در نوزادانی که در شکم مادر در وضعیت عکس معمول قرار گرفته اند (سر به طرف بالا و پا به پایین) بیشتر است. 
دررفتگی مادرزادی مفصل ران در موارد زیربیشتر دیده می شود: فرزندان اول خانواده، نژاد سفید، وجود ناهنجاری های مادرزادی دیگر مانند پا چنبری (کلاب فوت) 
وقتی سر استخوان ران نوزاد مدتی در خارج از حفره استابولوم می ماند هم رشد سر و هم رشد حفره استابولوم دچار اختلال می شود. 
حفره استابولوم کوچک باقی می ماند و عمق کافی پیدا نمی کند. سر استخوان ران هم کوچک مانده و خوب رشد نمی کند. گردن استخوان ران نازک مانده و تنه استخوان ران هم لاغر و کم قطر می شود. این تغییرات نشان می دهند که رشد استخوان ها وقتی سیر طبیعی خود را طی می کند که به درستی در کنار هم قرار داشته باشند. در کنار هم بودن است که رشد و تکامل مناسب را تضمین می کند. 
هر چه مدت زمان بیشتری از تولد نوزاد بگذرد و درمان به تاخیر بیافتد این تغییرات بیشتر شده و درمان بچه را مشکل تر می کند. 
در صورتی که بیماری زود تشخیص داده شده و سر استخوان ران در درون حفره استابولوم گذاشته شود رشد استخوان ها در دو طرف مفصل سیر طبیعی خود را باز یافته و در بسیاری اوقات عقب ماندگی خود را جبران می کنند؛ ولی در صورتی که سر استخوان ران در بیرون استابولوم بماند هر چه سن بچه بیشتر می شود عقب ماندگی رشد مفصل و تغییر شکل آن بیشتر می شود و در نهایت می تواند معلولیت ایجاد کند. 
در رفتگی مادرزادی لگن یا مفصل ران از شایعترین علل در رفتگی این مفصل در کودکان است. علائم در رفتگی مادرزادی سر استخوان ران در نوزادن بسته به سن کودک متفاوت است. این علائم را معمولا در دو محدوده سنی قبل و بعد از سه ماهگی تعریف می کنند. 
علائم دررفتگی مادرزادی مفصل ران قبل از سه ماهگی مهمترین این علائم در سنین قبل از سه ماهگی عبارتند از: 
- در ناحیه کشاله ران همه نوزادان چین های پوستی به طور طبیعی وجود دارد. در این بیماری این چین ها ممکن است در دو طرف غیر قرینه بوده و چین های کشاله ران در طرف دررفته بیشتر باشد. 
- مفصل ران نوزاد دچار محدودیت حرکت شده و دو ران بچه خوب از هم باز نشوند. مادر ممکن است نتواند ران های نوزاد را برای تعویض پوشک خوب از هم باز کند. 
علائم دررفتگی مادرزادی مفصل ران بعد از سه ماهگی مهمترین این علائم در سنین بعد از سه ماهگی عبارتند از: 
- محدود شدن حرکات مفصل ران: در این سنین حرکت یا دور شدن ران ها از همدیگر محدودتر می شود. مادر و پزشک نمی توانند به راحتی ران های بچه را از هم دور کنند. 
- کوتاه بودن اندام: ران طرف در رفته کوتاه تر به نظر می رسد. 
- لنگش: کودک مبتلا به دررفتگی مفصل ران دیر راه میافتد و موقع راه رفتن می لنگد. وقتی در رفتگی یک طرفه است کودک موقعی که پای سالم را از روی زمین بلند کرده و تکیه را بر روی طرف بیمار می اندازد کل تنه خود را به آن طرف خم می کند. 
به این طرز راه رفتن راه رفتن "تِرِندلِنبرگ" می گویند. وقتی دررفتگی دو طرفه است بچه هر پایی را که بر زمین می گذارد تنه را به همان طرف خم می کند. این راه رفتن را "اردکی" می گویند. 
- در این بچه ها به خصوص در نوع دو طرفه، موقع ایستادن قوس کمر بیش از حد معمول است. 
دررفتگی مادرزادی لگن در کودکان چگونه درمان می شود؟ درمان در رفتگی سر استخوان ران در نوزادان باید هرچه زودتر بعد از زایمان آغاز شود. هرچه درمان زودتر شروع شود با استفاده از روش های ساده تری می توان به نتیجه رسید؛ مدت درمان کوتاه تر است و نتیجه درمان بهتر خواهد بود. هرچه درمان بیمار با تاخیر و در سنین بالاتری انجام شود، نتیجه درمان نامطلوب تر خواهد شد و درمان مشکل تر می شود. 
نوع درمان بر حسب اینکه بیماری در چه سنی تشخیص داده شود متفاوت است. برای درمان این بیماران معمولا از روش زیر استفاده می شود. 
درمان دررفتگی مادرزادی مفصل ران در سنین نوزادی در نوزادان درمان با بستن نوارهای پلاستیکی خاصی مثل کمربند در اطراف بدن صورت می گیرد. به این کمربند "پاولیک هارنس" می گویند. هدف این است تا با این وسیله مفصل ران برای مدتی حدود یک تا دو ماه در وضعیت خاصی قرار بگیرد. در این وضعیت سر استخوان ران در حفره استابولوم می ماند و ماندن سر استخوان ران در درون حفره استابولوم به رشد بهتر آن کمک می کند. بعد از مدتی سر استخوان در داخل حفره استابولوم پایدار می شود. 
این درمان را می توان در کودکان تا سن حداکثر شش ماهگی انجام داد. البته هر چه سن بچه کمتر بوده و درمان در سنین کمتری شروع شود نتیجه درمان بهتر است. معمولا وقتی بچه شروع به چهار دست و پا راه رفتن می کند (سنین 6-4 ماهگی) این روش درمانی دیگر تاثیر زیادی نداشته و باید درمان های مرحله بعد انجام شود. 
درمان دررفتگی مادرزادی مفصل ران در 18-6 ماهگی اگر تشخیص بیماری در سنین بین شش ماهگی تا یک و نیم سالگی داده شود درمان مشکل تر است. در این بیماران پزشک سعی می کند مفصل ران بیمار را در اطاق عمل و زیر بیهوشی عمومی جا اندازی کرده و اندام های تحتانی و تنه را مدتی در یک قالب گچی، در وضعیتی خاص نگه دارد. 
درمان دررفتگی مادرزادی مفصل ران در سنین بالای 1.5 سالگی 
در سنین بالای یک و نیم سالگی در اکثر مواقع برای درمان از عمل جراحی کمک گرفته می شود. در این سنین عمل جراحی به منظور جااندازی باز مفصل دررفته انجام می شود. در سنین بالای یک و نیم سالگی معمولا شکل استخوان های لگن هم تغییر می کند و به غیر از جااندازی باز دررفتگی، در بسیاری اوقات نیاز به جراحی بر روی استخوان وجود دارد. بدین صورت که پزشک جراح، استخوان لگن را در نواحی خاصی می شکند و آنها را در وضعیت مناسبی قرار می دهد تا در وضعیت جدید جوش بخورند و شکل تغییر یافته استخوان های اطراف مفصل ران طبیعی تر شود.

اگر تشخیص و درمان بیماری بعد از دو سالگی انجام شود احتمال اینکه حفره استابولوم شکل طبیعی خود را بدست آورد کم است و معمولا بیمار در سنین بالاتر، زودتر از معمول دچار سائیدگی مفصل ران می شود. 

 منبع: "پیک توانا"