طب مکمل، طب جایگزین

هر روش درمانی که خارج از محدوده‌ روش‌های درمانی پزشکی جدید باشد، طب مکمل و جایگزین و یا به اختصار CAM نامیده می‌شود.

برخی از این روش ها شناخته شده اند و برخی هنوز در کشور ما جایگاه خود را نیافته اند. روش هایی مانند یوگا، مراقبه، موسیقی درمانی، ماساژ، طب سوزنی جزو روش های شناخته شده به حساب می آیند. در ادامه روش هایی را به شما معرفی خواهیم کرد که شاید کمتر از آن سخنی به میان آمده باشد ولی نتایج قابل توجه ای در بر داشته اند. 
روش بیتس این روش در آغاز قرن بیستم توسط دکتر (ویلیام اچ بیتس William H. Bates) که یک چشم پزشک آمریکائی بود ابداع شد. 
او اعتقاد داشت که اثر عادات بد و فشارهای عصبی روی عضلات چشم و اعصاب بینایی را می‎توان علت بسیاری از نقایص بینایی دانست که با استفاده از ورزش های چشمی می‎توانند اصلاح شوند. 
دکتر «بیتس» مدعی بود که عادات بد مانند خیره نگاه کردن، توانایی چشم ها را برای تنظیم و تمرکز روی یک تصویربه طور دائم از بین می‎برد. (مرحله‎ای از ثبوت مرکزی). اومعتقد بود که تمرینات، می‎توانند چشم را مجدداً تربیت کنند و در انجام تثبیت مرکزی "مطلوب" کمک کنند. 
او به بیماران آموخت تا عصب بینایی و عضلات چشم را شل (ریلکس) کنند و از نیروهای حافظه و تخیل برای افزایش تطبیق بین چشم ها و مغز استفاده کنند چون دکتر "بیتس" مدعی بود که شیوه زندگی می‎تواند بر ظرفیت بینایی مؤثر باشد توصیه‎هایی نیز در مورد، تنفس، رژیم غذایی، آرامش و ورزش ارائه کرد.براساس نظر بیتس نورهای مصنوعی و صفحات ویدیویی (تلویزیون، سینما و…) که باعث خیره نگاه کردن می‎شوند دید چشم را بدتر می‎کنند. 
هدف این روش تقویت عضلات چشم و افزایش دید چشم بدون کمک گرفتن از عدسی‎ها یا جراحی است و شامل تمرینات اساسی زیر است: خیس کردن چشم ها در حالت بسته با آب گرم 20 بار در روز، سپس 20 بار با آب سرد، تمرکز متناوب روی اشیاء دور و نزدیک، تمرکز روی یک شیء و در عین حال نوسان آرام بدن، بیادآوری اشیاء در چشم ذهنی برای تسهیل درک واقعی آن ها در عالم واقعیت، بستن چشم ها و بادکش کردن آن ها با کف دست (بدون لمس چشم) و تمرکز روی افکار خوشایند. 
اگر چه این روش در ابتدا به وسیله پزشکان رد شد ولی تئوری دکتر بیتس پیروان زیادی را در آمریکا، اروپا و هند به خود جذب کرد که کار وی را بعد از وفاتش در سال 1931، ادامه دادند. 
طبیبان بیتس ادعا می کنند مبتلایان عیوب انکساری اگر به طور جدی این تمرینات را دنبال کنند به عینک نیازی نخواهند داشت. احتیاط‌ها: اگر مبتلا به گلوکوم (آب سیاه) یا کاتاراکت (آب مروارید) هستید، با پزشکتان و یک مربی آموزش دیده مشورت کنید. 
هنگامیکه از لنز تماسی یا عینک استفاده می‎کنید تمرینات چشمی را انجام ندهید. 
دست ورز درمانی دست ورز درمانی (chiropractic) به تشخیص و درمان اختلالات عضلانی اسکلتی به خصوص اختلالات ستون فقرات می پردازد. این روش را فردی کانادایی به نام دانیل داوید پالمر ابداع کرده است که در سال 1895 به ایالات متحده رفت و معتقد بود قرارگیری نامناسب ستون فقرات منجر به انتقال نابهنجار عصبی می شود که به نوبه خود علت همه ی بیماری ها است. 
طبیبان این رشته با معاینه جسمانی و اشعه ایکس، بیماری را تشخیص می دهند. تخصص آنها بیشتر درمان دردهای ماهیچه ای، اسکلتی، مفصل و تاندون است ناراحتی‌های ستون فقرات خصوصا کمر درد و دردهای انتشاری در پا از عمده‌ترین بیماری هایی است که افراد در طول عمر به آن مبتلا می‌شوند. اختلالات مفصلی، ستون فقرات، دیسک، اسکولیوز، سیاتیک، میگرن، دردهای عضلانی در ناحیه گردن، پشت و کمر، بیشترین فعالیت درمانی پزشکان کایروپرکتیک را به خود اختصاص می‌دهد. 
پزشکان کایروپرکتیک در درمان ناراحتی‌های زانو، شانه، آرنج، مچ دست و مچ پا نیز ماهرند و اینگونه بیماری ها را نیز با موفقیت درمان می‌کنند. درمان عبارت است از دستکاری استخوان ها، مفاصل و عضلات برای بازگرداندن کارکرد بیومکانیک آنها. پزشک کایروپرکتیک در درمان این امراض و ناهنجاریها از ابزار هائی ماند نرمش های کششی و حرکتی مخصوص، تغذیه و راهنمایی های ارگونامیک که در زندگی هر فرد می‌تواند متفاوت باشد استفاده می‌کند که در سرعت بخشیدن به بهبودی بیمار تأثیر بسزائی دارد. درمان دستی در جهان غرب بزرگترین حرفه ی مستقل بهداشتی جایگزین است و بیش از 50 هزار نفر از طبیبان این رشته در آمریکا به سر می برند. 
دولت و موسسات بیمه این متخصصان را به رسمیت شناخته اند و سالانه حدود 20 میلیون بیمار توسط آنان درمان می شوند. 
روش فلدنکریس روش فلدنکریس (Feldenkrais method) را فردی به نام فلدنکریس ابداع کرد. او یک پزشک روس تبار بود که در سال 1940 نظریه ای ارائه داد که از نظریه فروید در مورد رشد انسان گرفته شده بود. 
فلدنکریس به این نتیجه رسید که بدن باید به اندازه روان مورد توجه و تاکید قرار بگیرد و دریافت عضلانی (احساسات بدنی از عضلات و سایر اندام ها) می تواند روی رفتار تاثیر بگذارد. او معتقد بود حالت قرارگیری و وضعیت بدن بازتاب تعارضات فرد است. بنابراین باز آموزی بدن بخشی از برنامه درمانی اش بود. طبیبان روش فلدنکریس در سراسر جهان فعالیت دارند مراجعینی که به یادگیری این روش می پردازند دانشجو خوانده می شوند نه بیمار، تا این دیدگاه تقویت شود که کار این رشته در وهله اول یک فرآیند آموزشی است. 
شیوه فلدن کرایس دارای دو بخش است که دانشجویان می توانند از یک یا هردوی آنها استفاده کنند. 
1- در کلاس های ATM (آگاهی در حین حرکت) که به صورت گروهی آموزش داده می شود، دانشجویان موضوعات حرکت پایه ای را برای رشد کیفیت حرکتی، آگاهی و عملکرد مورد مطالعه و بررسی قرار می دهند. موضوعات مورد بررسی شامل طرز قرار گرفتن معمولی بدن مانند خوابیدن به پشت، روی شکم یا به پهلو، ایستادن و نشستن روی صندلی است. دریک کلاس یک ساعته، تمرکز دانشجویان بر روی یک موضوع حرکتی که به صورت شفاهی از سوی استاد آموزش داده می شود، معطوف می شود. اغلب اوقات، آموزش درمورد حرکت بالقوه در قسمت های فراموش شده بدن مانند ستون فقرات در قسمت پشتی قفسه سینه یا دنده ها است. 
2- درکلاس های FI (جداسازی عملکردی)، برنامه آموزش به صورت تک به تک است و معمولاٌ در مطب استاد انجام می شود. در این روش، شیوه فلدنکریس به صورت انفرادی و بر اساس احتیاجات فردی یک دانشجو به او آموزش داده می شود. جلسات معمولاٌ 45 دقیقه تا یک ساعت به طول می انجامد و طی آن دانشجو با لباس بر روی یک میز دراز کشیده و استاد آرام بدن او را لمس کرده و گاهی روابط حرکتی بین قسمت های مختلف بدن را به طور شفاهی به او می آموزد. این آموزش ممکن است در موقعیت هایی مانند نشسته، زانو زده یا ایستاده نیز انجام پذیرد. 
این روش در مورد اختلالات دستگاه عصبی مرکزی نظیر ام اس، فلج مغزی و سکته مغزی به کار رفته است. افراد مسنی که از این روش استفاده می کنند ادعا می کنند که توانایی حرکت بدون فشار و ناراحتی را باز یافته اند. 
موکساسوزی موکساسوزی (Moxivusition) بر پایه نظریات طب شرقی استوار است که در آن تحریک برخی نقاط بدن با حرارت سبب می شود نیروهای حیاتی بدن به توازن برسند. حرارت بر اثر سوختن برگ های خشک "درمنه رسمی" که به "موکسا" مشهور است تولید می شود و به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از آن استفاده می شود. در روش مستقیم برگ خشک شده موکسا درون مخروط های خاصی قرار داده می شود و روی پوست قرار می گیرد. نوک مخروط روشن می شود ولی به محض اینکه حرارت احساس شد خاموش می شود. در روش غیر مستقیم موکسا به شکل سیگار برگ درآمده و روشن می شود و در نزدیکی نقاط سوزنی خاص پوست قرار داده می شود. موکساسوزی برای درمان اختلالات عضلانی اسکلتی، التهاب مفاصل، آسم و حساسیت پوست به کار می رود. با این حال همچون بسیاری درمان های جایگزین دیگر آزمایش های بالینی علمی برای ارزیابی اثربخشی آن موجود نیست. 
روش تراگر این روش را دکتر میلتون تراگر (Trager) در شیکاگو پایه گذاری کرد و فنی است برای کاهش حرکات و به منظور کمک به افراد مبتلا به فلج اطفال و دیگر اختلالات عصبی عضلانی طراحی شده است. مراجع طی جلساتی که نوعا 60 تا 90 دقیقه طول می کشند آموزش داده می شود که همه عضلات ارادیش را منبسط کند و اجازه دهد با راهنمای طبیب بدن به صورت ناخودآگاه حرکات طبیعی را انتخاب کند که محدودیت کمتری دارند. این روش به خصوص برای افرادی مناسب است که مبتلا به کمر درد و محدودیت شدید حرکات هستند. 
ریکی ریکی (Reiki) واژه ای ژاپنی است که معنای آن "شفا" است. (Rei به معنای "جهانی" یا "روحانی" و Ki به معنای "انرژی حیاتی" است). شفای ریکی دارای دو درجه است. طبیبان درجه اول ریکی برای به جریان افتادن انرژی شفابخش که ریکی نامیده می شود، بدن بیمار را به آرامی و بدون دستکاری لمس می کنند. 
انرژی ریکی از بدن طبیب بر اساس نیاز بیمار به بدن او منتقل می شود. شفای درجه دوم طبیب را قادر می سازد در مواقعی که لمس امکان پذیر نیست انرژی را برای مداوا از راه دور به کار برد. درمان ریکی اصولا سبب احساس تقریبا فوری آرمیدگی می شود که ممکن است سبب کاهش اثرات استرس طولانی مدت شود. 
ریکی درجه اول به آسانی آموخته می شود و روش موثری برای خود درمانی اضطراب، بی خوابی و درد است. دریافت کننده انرژی، ریکی را گرم یا سرد و یا به صورت جریانی در سرتاسر بدن حس می کند که به ناحیه تماس دست طبیب محدود نمی شود. از ریکی همچنین در آسایشگاه ها برای کنترل درد، کمک به بیمار رو به موت برای دستیابی مرگی راحت و حمایت هیجانی از اعضای خانواده ی وی استفاده می شود. 
بازتاب شناسی (رفلکسولوژی) بازتاب شناسی (Reflexology) نوعی ماساژ ملایم پاها، دست ها و گوش هاست که به منظور تحریک نیروی شفا بخش طبیعی بدن انجام می شود. در این روش سعی می کنند با پاک کردن رسوبات بلوری زیر پوست که ممکن است در جریان طبیعی انرژی بدن تداخل کند، تتش فرد را تخفیف دهند. بازتاب شناسان معتقدند که نقشه همه بخش های بدن را می توان روی کف پا یا کناره های پا ترسیم کرد. مثلا نوک انگشت دوم پا نمایانگر چشم است. با اعمال فشاری روی نقطه خاصی از پا می توان اختلالات مربوط به بخش هایی از بدن را تخفیف داد که نمود آنها روی آن نقطه خاص وجود دارد. 
فن الکساندر فن الکساندر را ف.م. آلکساندر (1955-1869) پدید آورد. او در تاسمانیا به دنیا آمد و بعد ها یک هنرپیشه معروف تئاتر شد. وی پس از مدتی دچار آفونی (خفگی صدا) شد و تغییر وضعیت بدنی روی خودش دست به آزمایشاتی زد و سرانجام صدایش را باز یافت. الکساندر نظریه ای طرح ریزی کرد مبنی بر اینکه استفاده صحیح از عضلات بدن به تسکین بیماری های جسمی و روانی کمک می نماید. فنون الکساندر مربوط به دستکاری تصحیحی عضلات سرو گردن، پشت، لگن و اندام های انتهایی به منظور بهبود حالت بدن است. تمرین درست نشستن و درست ایستادن و راه رفتن یکی از مواردی است که باید در این روش مورد توجه قرار گیرد. با این درمان عملکرد قلبی-عروقی، تنفسی و گوارشی و همچنین خلق بهبود می یابد. گروهی کوچک و وفادار از طبیبان الکساندر در سراسر جهان از جمله ایالات متحده یافت می شوند. به طور کلی بسیاری از مردم حالت بدنی نامناسبی دارند و همین سبب می شود فن الکساندر را در خور توجه بدانیم.

منبع: کتاب خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک 
ویکی پدیا