بیماری فلج اطفال چیست؟

بیماری پولیومیلیت با فلج شل ناگهانی شناخته شده و ویروس آن فقط انسان را آلوده کرده و فقط از انسان به انسان انتقال می یابد. این بیماری می تواند در هر سنی بروز نماید ولی بیشتر در کودکان و بخصوص گروه زیر 5 سال دیده می شود (بیماری پولیو یکی از علل فلج شل حاد کودکان و نوجوانان است). بیماری فلج اطفال در 90 % موارد بدون علامت بوده یا علائم خفیف دارد و تنها در کمتر از 1% علائم فلجی را نشان می دهند (10-5% موارد بدلیل درگیری عضلات تنفسی، مرگ را بدنبال دارد).

وضعیت بیماری در جهان و ایران در حال حاضر برخی از کشورها عاری از پولیو و در برخی از کشورها همچنان بیماری بومی است. بنابراین احتمال انتشار ویروس وحشی از کشورهای آلوده به سایر کشورهای عاری از پولیو است. به دلیل خطر طغیان بین المللی پولیو از شمال نیجریه، سازمان جهانی بهداشت ریشه کنی پولیو را اولویت دارترین عملیات اعلام کرد. پولیو در چهار کشور افغانستان، پاکستان، هندوستان و نیجریه به صورت بومی وجود دارد ومتاسفانه موارد بیماری در افغانستان و پاکستان نسبت به سال گذشته بیش از 2 برابر افزایش یافته است. درایران در 8 سال اخیر موردی از فلج اطفال گزارش نشده است که یکی از علل کاهش آن، برگزاری روزهای ملی واکسیناسیون فلج اطفال است. 
انتقال بیماری ویروس بیماری فلج اطفال عموما از طریق دستگاه گوارش (تماس مستقیم با مدفوع، آب آلوده و...) وارد بدن شده و در حلق و روده ها تکثیر یافته و سپس می تواند وارد خون شده و از راه خون یا رشته های عصبی به نخاع و مغز انتشار یابد و سپس به اعصاب حرکتی نخاع و مغز حمله کرده و با انهدام این اعصاب ایجاد فلجی نماید. تا زمانیکه ویروس از بدن فردآلوده دفع شود احتمال واگیری و انتقال بیماری وجود دارد (ویروس در ترشحات حلق تا یک هفته و در مدفوع 2 تا 3 هفته ماندگار است). 
علایم بیماری علایم بیماری پس از 45 – 3 روز (دوره نهفتگی) ظاهر می شود. در صورت ابتلا به نوع شدید بیماری درد شدید عضلانی، سفتی گردن همراه یا بدون فلج شل دیده می شود. همچنین تب، سردرد، خستگی، استفراغ و یبوست، اختلال تعادل، احساس ضعف، عدم هماهنگی در حرکات یک یا چند اندام از دیگر علایم بالینی است. 
درمان متاسفانه این بیماری درمان قطعی ندارد و معمولا فرد مبتلا تا پایان عمر فلج می ماند. 
الف – بیمارانی که تابلوی عفونت غیرفلجی دارند باید تحت درمان علامتی با مسکن ها قرار گرفته، درصورت لزوم تا قطع تب در رختخواب استراحت کرده و از ورزش سخت تا چند هفته و هرگونه تزریق عضلانی اجتناب نمایند. 
ب – بیمارانی که دچار فلج شل حاد شده اند باید توسط پزشکی که در بیماریهای عصبی تجربه دارد ارزیابی شوند. بدلیل خطر وقفه تنفسی، بیمارانی که اشکال در بلع، ضعف عضلات سر، گردن یا تنه دارند باید در بیمارستانی مجهز بستری شوند. 
ایمن سازی : واکسن فلج اطفال باعث حفاظت با درصد بالا در برابر ویروس می شود و به ۲ شکل در دسترس است.

۱- واکسن خوراکی پولیو (OPV) : از راه دهان خورانده می شود، تجویز آن آسان است، ارزان است، ایجاد مصونیت روده ای کرده و باعث قطع انتقال ویروس وحشی به کودکان دیگر می شود. در هر ۱۰ میلیون دز تجویز شده سبب بروز ۳ مورد فلج واکسینال می گردد. 
۲- واکسن تزریقی پولیو (IPV) : با ایجاد مقدار کافی پادتن در سرم، از بروز فلج واکسینال جلوگیری می کند، مصونیت روده ای بسیار کمی ایجاد کرده در نتیجه کودک ایمن شده با IPV می تواند ویروس وحشی را به دیگران منتقل کند، گران است، نیاز به آموزش کارکنان و تجهیزات تزریق دارد. 
در ایران واکسن خوراکی فلج اطفال به صورت روتین در بدو تولد، ۵/۱ ماهگی، ۳ ماهگی، ۵/۴ ماهگی و ۶-۴ سالگی به کودک خورانده می شود. 
پیش آگهی : میزان کشندگی فلج اطفال فرم فلجی معمولا کمتر از ۵% است. مرگ غالبا در اثر وقفه تنفسی اتفاق می افتد. بهبودی به وسعت عضلات درگیر بستگی دارد. تا شش هفته پس از بروز فلج آسیب های قابل برگشت بهبود پیدا کرده و عضلاتی که پس از ۶ هفته هنوز فلج هستند برای همیشه فلج باقی می مانند.هرگونه بهبودی که پس از آن حاصل شود جزئی بوده و به اصلاح مجدد عضلات بستگی دارد تا بهبود عصب. 
چرا واکسیناسیون همگانی فلج اطفال؟

در این طرح تمامی کودکان بایستی در یک زمان مشخص ودر2 نوبت بفاصله 1 ماه واکسن خوراکی فلج اطفال را دریافت نمایند تا بدین طریق ضمن متوقف کردن انتشار ویروس وحشی در جامعه، انتقال ویروس را قطع کرده و جایی برای ماندگاری ویروس وحشی فلج باقی نماند. 
چرا این طرح ها همچنان ادامه دارد؟ واکسیناسیون همگانی فلج اطفال از سال1372 آغاز و در حال حاضر فقط در4 استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خراسان جنوبی بعلت همجواری با کشورهای آلوده افغانستان و پاکستان به صورت خانه به خانه اجرا می شود. همانگونه که مستحضرید هر ساله نوبت ایمنسازی تکمیلی فلج اطفال به صورت خانه به خانه در فصل بهار در کشور انجام می شود. 
توجه: با توجه به وضعیت بیماری در جهان و بخصوص کشور افغانستان که با ما کیلومترها مرز مشترک دارد و تردد قابل توجه اتباع این کشور به داخل ایران لزوم انجام برنامه به صورت خانه به خانه و با کیفیتی بالا مورد تاکید قرار می گیرد.

منبع: "پیک توانا"