تغذیه دوران سالمندی

دوران سالمندی به سنین بالای ۶۰ سال اطلاق می‌گردد، گرچه تغییرات سالمندی ممکن است از سال‌ها قبل آغاز شود. اما آن‌چه مهم نگرش ما به سالمندی است. سالمندی، یک بیماری نیست بلکه یک پدیده طبیعی می‌باشد که از لقاح شروع می‌شود و با مرگ پایان می‌یابد.

گرچهاز سالمندی نمی‌توان پیشگیری کرد اما حفظ سلامت در سنین سالمندی به عادات و شیوه زندگی افراد در طول زندگی بستگی کامل دارد.

تغییرات سالمندی تحت تأثیر حوادث زندگی، بیماری‌های ژنتیک و عوامل اجتماعی، اقتصادی و روش زندگی قرار دارد، بنابراین سن فیزیولوژیک، منعکس‌کننده وضعیت سلامت است. فاکتورهای شیوه‌ زندگی که به نظر می‌رسد سن فیزیولوژیک را تحت تأثیر قرار می‌دهند عبارت است از:

کفایت و نظم خواب، مصرف متعادل غذا و تغذیه صحیح، سیگار، ورزش و فعالیت بدنی و وزن بدن. بنابراین بهبود شیوه زندگی می‌تواند تضمین کننده سلامت افراد در سالمندی باشد.

هر یک از ما بارها از خود پرسیده ایم که چگونه می توان از عمری طولانی برخوردار شویم.

عوامل جسمی، روانی و اجتماعی مختلفی در طول عمر انسان مؤثرند که آگاهی از آنها به افراد سالمند کمک می کند تا از عمر طولانی تر و زندگی پرنشاط تری برخوردار شوند بسیاری از سالمندان برخلاف دوران جوانی که عادت داشتند روزی ۳ وعده غذای اصلی مصرف کنند، تمام وعده های غذایی شان را میان وعده تشکیل می دهد و فقط یک بار در روز وعده غذایی اصلی را مصرف می کنند.

محققان می گویند مصرف میان وعده برای سالمندان خوب است و کالری دریافتی سالمندان را به مقدار کافی به آنان می رساند.

همچنین توجه به تغذیه در این دوران به دلیل تغییر نیازهای تغذیه اهمیت دارد. رعایت اصول تغذیه صحیح در سنین میانسالی و سالمندی سبب می‌شود فرد سال‌های عمر خود را با سلامت و نشاط و راحتی بیشتری طی نماید و کمتر در معرض بیماری‌های شایع همچون فشار خون بالا، چربی خون بالا، دیابت و پوکی استخوان قرار بگیرد.

عادات غذایی مطلوب و تغذیه صحیح در پیشگیری از این بیماری‌ها مؤثر است، در نتیجه سالمندانی که اصول تغذیه صحیح را رعایت می‌کنند کمتر در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرند و این خود منجر به بهبود کیفیت زندگی آنان خواهد شد.

● کمبود پروتئین در سالمندان

کمبود پروتئین باعث آسیب سیستم دفاعی بدن و ابتلا به بیماری می شود و از سوی دیگر نیاز به پروتئین در هنگام ابتلا به بیماری و عفونت، اعمال جراحی و شکستگی های استخوانی بیشتر است. مصرف مرتب و روزانه صبحانه، مصرف حجم کمی از غذا در هر وعده، حفظ وزن بدن در یک میزان مشخص، مصرف روزانه میوه و سبزی، مصرف کمتر چربی و روغن و مواد غذایی چرب، خودداری از مصرف نمک و مواد غذایی شور به مقدار زیاد و علاوه بر این ها، عوامل ارثی و ژنتیکی، فعالیت بدنی منظم، اجتماعی بودن، معاشرت های دوستانه و مسائل اقتصادی در افزایش طول عمر انسان مؤثر است.

برنامه ریزی غذایی برای سالمندان با توجه به شرایط خاص این دوره تفاوت هایی با بزرگسالان دارد که بدین منظور آگاهی از نیاز بدن به مواد مغذی ضروری است و مواد مغذی مورد نیاز بدن شامل انرژی، پروتئین، قندها و مواد نشاسته ای، چربی، ویتامین ها، مواد معدنی و آب است.

با افزایش سن نیاز بدن به انرژی به واسط کم شدن بافت عضلانی و فعالیت بدنی کاهش می یابد و بر این اساس به منظور جلوگیری از افزایش وزن مصرف غذاهای کم حجم، غنی از مواد مغذی، پرهیز از مصرف مواد غذایی شیرین و چرب توصیه می شود و داشتن وزن مناسب به حفظ فشار خون، قند خون و چربی خون در میزان طبیعی کمک می کند.

عضلات محل ذخیره پروتئین در بدن هستند و نظر به تحلیل عضلات بدن دردوره سالمندی نیاز بدن به پروتئین افزایش می یابد که کمبود پروتئین منجر به آسیب سیستم دفاعی بدن و ابتلا به بیماری می شود از سوی دیگر نیاز به پروتئین در هنگام ابتلا به بیماری و عفونت، اعمال جراحی و شکستگی های استخوانی بیشتر است.

انواع گوشت، لبنیات، تخم مرغ و حبوبات از منابع خوب پروتئین هستند و مصرف ماهی به میزان۲ تا ۳ بار در هفته علاوه بر تأمین پروتئین با کیفیت خوب خطر ابتلا به بیماری های قلبی و آلزایمر را هم کاهش می دهد، سوخت و ساز مواد قندی و نشاسته ای با ازدیاد سن کم می شود و در دوران سالمندی توصیه می شود از مواد قندی ساده مانند قند، شکر، نوشابه های شیرین کمتر استفاده شود و بیشتر مواد نشاسته ای مانند غلات، حبوبات و نان های تهیه شده از آردهای سبوس دار مصرف شود.

- ویتامین A برای بینایی، رشد و نگهداری بافت های مخاطی و فعالیت سیستم ایمنی بدن ضروری است و منابع غذایی غنی این ویتامین سبزی های زرد و نارنجی مانند هویج، میوه های زرد و نارنجی مانند انبه، هلو و سبزی های برگ سبز تیره مانند اسفناج است و اگرچه ویتامین A در دوران سالمندی به خوبی توسط دستگاه گوارش و کبد جذب و ذخیره می شود، اما استفاده از آن در بدن به کندی صورت می گیرد.

- با افزایش سن، میزان ویتامین D در بدن سالمندان کاهش می یابد و دریافت ویتامین D کم می شود. ساخت این ویتامین در پوست سالمندان کمتر می شود و افراد سالمند بیشتر از افراد جوان با خطر کمبود ویتامین D مواجه هستند.

منابع غنی ویتامین D زرده تخم مرغ جگر و روغن کبد ماهی است .مهمترین راه تأمین این ویتامین استفاده از نور مستقیم آفتاب و نه از پشت شیشه است. قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در نواحی دست ها، بازوها و صورت به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه در روز حداقل ۲ تا ۳ بار در هفته سبب تولید کافی ویتامین D در پوست می شود.

- برای پیشگیری از زخم های گوارشی در سالمندان باید از استعمال سیگار و ترکیبات اسیدی نظیر آبلیمو و سرکه در هنگام ناشتا پرهیز کرد و معده این افراد نباید برای مدت طولانی خالی بماند. کاهش اسید معده، یبوست و زخم های دستگاه گوارش در سالمندان رایج است. کاهش اسید معده باعث کاهش جذب ویتامین D، B۲، اسیدفولیک و کلسیم می شود.

برای رفع یبوست نیز توصیه می شود علاوه بر فعالیت بدنی از موادغذایی پرفیبر نظیر خشکبارها و آلو، زردآلو، انجیر، میوه و سبزی های تازه و آب کافی مصرف کنند و برای پیشگیری از زخم های گوارش نیز باید از مصرف سیگار، و ترکیبات اسیدی نظیر آبلیمو و سرکه در هنگام ناشتا پرهیز کرد و در این افراد معده نباید به مدت طولانی خالی بماند.

برای پیشگیری از بیماری های قلبی به افراد مسن توصیه می شود علاوه بر پرهیز از مصرف دخانیات و موادغذایی شور، پرنمک، روغن های نباتی و حیوانی، کره، غذاهای کلسترول دار نظیر تخم مرغ، گوشت قرمز، کله پاچه، جگر، دل، قلوه، غذاهای سرخ شده کمتر مصرف کنند و به جای آنها از میوه ها، سبزی ها، روغن های گیاهی، گوشت سفید مثل مرغ و ماهی، مغزدانه ها، حبوبات، شلغم و اسفناج استفاده کنند. در بین ماهی ها بهترین نوع ماهی برای این گروه ماهی های روغنی نظیر حلوا، قباد، شیر، کیلکا و اوزون برون است.

دیابت نوع ۲ معمولا در سنین بالای ۴۵ سال اتفاق می افتد از دلایل این بیماری می توان سابقه خانوادگی، مصرف داروهای شیمیایی، چاقی و کاهش فعالیت نام برد.

بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ در فاز اول قرص دریافت می کنند و در صورت عدم کنترل قند خون یا بالا بودن بیش از حد قند باید از انسولین تزریقی استفاده کنند. از علائم اصلی این بیماری نوشیدن زیاد آب، پرخوری، پرادراری، احساس ضعف و خستگی، تاری دید و عفونت های مختلف است.

از راه های اصلی پیشگیری از دیابت در سالمندان کنترل وزن و کاهش دریافت غذاهای حاوی کربوهیدرات ساده نظیر نان لواش و باگت، برنج، سیب زمینی، ماکارونی، گندم، قند و شکر و مصرف بیشتر سبزی ها، حبوبات و نان سبوس دار است و باید مصرف میوه های شیرین نظیر انگور، خربزه، هندوانه و توت را محدود کنند.

در افراد سالمند مبتلا به دیابت کاهش قند خون ناشی از مصرف دارو یا انسولین یکی ازمشکلات رایج و خطرناک است و در صورت بروز باید به سرعت یک ماده قندی به بیمارداد.

 منبع : پزشکان بدون مرز