پای پرانتزی و قانون ۱۰

وقتی به حالت طبیعی و با زانوهای کاملا صاف ایستاده ایم، باید دو زانو و دو قوزک در کنار یکدیگر قرار گیرند اما همیشه این اتفاق نمی افتد و به دلایل مختلف فاصله دو زانو یا دو قوزک از هم زیاد می شود...

حتما شما نیز در کوچه و خیابان یا در میان بستگان و اقوامتان با کودکان یا بزرگسالانی مواجه شده اید که دچار چنین اختلالی باشند. این دو حالت یعنی پای پرانتزی (کمانی) یا پای ضربدری اگر به موقع و از همان کودکی اصلاح نشود، می تواند دردسرساز باشد. دکتر تقی بغدادی، فوق تخصص ارتوپدی اطفال و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره این تغییر شکل پاها بیشتر برایمان توضیح می دهد.

قوس داخلی پای کودکان تازه متولدشده طبیعی است؟

نوزادان هنگام تولد دچار حالت هایی در اندام ها به خصوص پاها هستند که ناشی از وضعیت قرارگیری شان داخل رحم است. یکی از این حالت ها پای پرانتزی است و بیشتر نوزادان در بدو تولد دچار آن هستند. این وضعیت به مرور و با بزرگ تر شدن کودک اصلاح می شود.

یعنی تا چه سنی؟

تقریبا تا حدود یک سالگی این حالت باقی می ماند. قوس پاها در کودکان چاق واضح تر و بیشتر به نظر می رسد. والدین نیز در زمان راه رفتن کودک توجه بیشتری به شکل اندام تحتانی او می کنند و نگرانی ها و سوال هایی برایشان پیش می آید و به پزشک مراجعه می کنند اما باید بگویم نام این وضعیت پای پرانتزی فیزیولوژیک است و تا ۵/۲ سالگی کاملا اصلاح می شود، گرچه ممکن است در برخی موارد، حالت عکس این وضعیت یعنی زانوی ضربدری ایجاد شود. معمولا پای پرانتزی کودک به مرور بعد از راه افتادنش اصلاح می شود و به درمان هم نیازی ندارد.

پس والدین کودک چگونه باید متوجه چنین مشکلی در پاهای کودکشان شوند؟

اگر در فاصله زمانی چند ماه فاصله قوس دو پا تغییر کرد، یعنی بیشتر شد باید به بیماری های دیگر هم مشکوک شویم. یکی از این بیماری ها نرمی استخوان به دلیل کمبود ویتامین D است. نرمی استخوان باعث می شود انحراف موجود تشدید و به پای پرانتزی تبدیل شود. این وضعیت به درمان فوری نیاز دارد. پای پرانتزی ناشی از کمبود ویتامین D دوطرفه و قرینه است. البته بیماری نادر دیگری نیز وجود دارد که مربوط به اختلال رشد فوقانی استخوان درشت نی مربوط است که در سنین بالای ۳ سالگی نمایان می شود. این بیماری «بلانت» نام دارد و به نام پزشکی به نام آقای بلانت ثبت شده است. کودکان دچار این مشکل اغلب پسر هستند و وزن بالایی هم دارند. پاهای پرانتزی به مرور بیشتر می شود و حدود نیمی از موارد یک طرفه و نیمی از موارد هم دوطرفه است. اگرچه در بیشتر موارد پای پرانتزی کودکان دیده می شود ولی در بیماری بلانت ممکن است از حدود ۱۱ ۱۰ سالگی بیماری نمایان شود. مواردی از تغییرشکل ساق پا نیز وجود دارد که در افراد بالغ دیده می شود و زمینه ژنتیکی دارد.

درباره راه های تشخیص و درمان پای پرانتزی توضیح دهید.

امروزه در پای پرانتزی ناشی از کمبود ویتامین D تشخیص به وسیله اندازه گیری میزان ویتامین D خون است. در گذشته از روش دیگری یعنی رادیوگرافی مچ دست برای اثبات بیماری استفاده می شد ولی عیب رادیوگرافی این است که کمبود ویتامین D باید بسیار طولانی باشد که تغییر در مچ دست ایجاد کند بنابراین تشخیص زودرس ممکن نیست. به همین علت بهترین راه برای دانستن وجود نرمی استخوان، اندازه گیری سطح ویتامین D خون است. در مواقعی که نرمی استخوان به دلایل ژنتیکی است، تغییرات شدیدی در سوخت وساز فسفر بدن دیده می شود. این مورد نادر و از نظر درمان و شناسایی به موقع بیماری بسیار حائز اهمیت است. در صورتی که با درمان دارویی اصلاح نشود، وسایل کمکی ارتوپدی و بریس ها کاربرد پیدا می کنند. در بیماری بلانت تشخیص به وسیله عکس از زانو امکان پذیر است. به محض اطمینان از وجود این بیماری باید از بریس برای درمان آن استفاده کرد. کودکان بالای ۳ سال و نیم در بیشتر مواقع به جراحی نیاز دارند و گاهی بعد از عمل جراحی، احتمال عود وجود دارد.

در ابتدا به پاهای ضربدری اشاره کرده اید. لطفا در این باره نیز توضیح دهید.

پای پرانتزی در سن ۳ سالگی به بعد ممکن است به پای ضربدری تبدیل شود. اگر زمینه ژنتیکی برای تشدید آن وجود نداشته باشد، این حالت طبیعی قلمداد می شود و تا سن ۵ تا ۶ سالگی ادامه می یابد.

پای ضربدری نیز می تواند ناشی از نرمی استخوان باشد ولی با توجه به اینکه اکثر کودکان در سن ۴ ۳ سالگی و بعد از آن در معرض هوای آفتابی قرار می گیرند به ندرت ممکن است کمبود ویتامین D رخ دهد و بیماری های استخوانی مثل پای ضربدری بیشتر به دلیل بیماری های کلیوی است. مورد شایع دیگری که باعث افزایش زاویه ضربدری دو پا می شود، صافی کف پاهاست. در اینجا هم وزن بالای کودک یک عامل منفی است و باعث افزایش انحراف زانوها می شود. خستگی ناشی از صافی کف پاها و انحراف زانوها با هم، باعث کمترشدن فعالیت فیزیکی کودک و تشدید حالت ضربدری پاها می شود. معیار بررسی حالت ضربدری زانوها فاصله دو قوزک پاهاست.

این تغییرات چطور اصلاح می شوند و آیا اصلا قابل اصلاح هستند؟

بله، این تغییرات را باید تا ۱۰ سالگی با کمک کفش های طبی اصلاح کرد و تاخیر آن بعد از ۱۰ سالگی ممکن است شانس اصلاح را کمتر کند. معیارمان در علم ارتوپدی این است که اگر تا سن ۱۰ سالگی فاصله دو مچ پا کمتر از ۱۰ سانتی متر نباشد، جراحی ضرورت می یابد. انحراف زانوها با هر مقداری، زمینه ساز آرتروز در آینده است. درمان پاپرانتزی یا ضربدری در سنین پایین به مراتب راحت تر است، بنابراین در صورت بروز انحراف دو پا و اثبات بیماری توسط پزشک با اقدام به موقع می توان جلوی هرگونه عارضه ای را در آینده گرفت.

منبع:aftabir.com

زانو پرانتزی - (Genu Varum)

عارضه زانوی پرانتزی خفیف در 2-3 سال اول زندگی شایع است که اغلب به دلیل رشد و تحرک کودکان است و عموما تا تا قبل از سنین مدرسه رفع می شود

علل:

1-وراثت

2-راه افتادن زود رس کودک و استفاده مداوم از پوشک های حجیم در دوران نوزادی

3-بیماری هایی که بر روی استخوان یا ساختار مفصل زانو اثر می گذارند،مانندبیماری نرمی استخوان

4-آسیب های صفحات رشد زانو بر اثر ضربات حاد یا ناشی از پر کاری که به رشد نابرابر استخوان های اطراف زانو منجر می شود.

5-بد جوش خوردن شکستگی استخوان های اطراف زانو

6-فلج عضلانی مانند فلج اطفال

7-پارگی کپسول و رباط خارجی زانو

8-ضعف عضلانی مانند ضعف عضله دو سر رانی

9-کوتاهی عضلات مانند نیم غشایی و نیم وتری

نشانه ها:

1- راه رفتن اردک وار

2-چرخش ساق

3-ضعف عضلات ناحیه خارجی،مانندکشنده پهن نیام،دو سر رانی و نازک نئی

4-کوتاهی عضلات ناحیه داخلی،مانند نیم غشایی و نیم وتری،راست داخلی و درشت نئی قدامی

5- کشیدگی رباطها و کپسول خارجی زانو(نازک نئی-رانی) و مچ پا (نازک نئی- قاپی)و کوتاهی رباط ها و کپسول جانب داخل زانو (درشت نئی -رانی)و مچ پا (دلتوئید)

6- کاهش ارتفاع پایین تنه

7-تغییر زاویه کشگک ها و تمایل انها به داخل

8-آرتروز زود رس

9-درد و احساس خستگی زود رس

10-سائیدگی بیش از حد کناره خارجی کفش

نمونه تمرینات کششی:

1-در حالی که رو به شکم خوابیده اید،مچ پا را به خارج چرخانده و زانو را راست کنید تا عضلات نیمه غشایی و نیمه وتری تحت کشش قرار گیرند.

2-حرکت فوق را در وضعیت خوابیده به پشت انجام دهید.

3-در ووضعیت ایستاده در کنار چوب موازنه یا میز از پهلو قرار گیرید وبه ترتیب یک پا را به طور مستقیم بالای ان بگذارید.سپس پای اتکا را دورتر نگه دارید و با تنه به طرف پایی که روی میز قرار دارد،خم شوید.

4-در وضعیت ایستاده قرار گیرید در حال که پاها از یکدیگر فاصله گرفته  و از ناحیه جانب داخلی مچ به زمین فشار آورد.می توان برای کمک به کشش ناحیه کشاله و داخلی ساق،دست موافق پای تحت کشش را بر روی ناحیه خارجی ران در بالای مفصل زانو ‌قرار داده و ران را به طرف داخل و پایین فشار داد.

5-در وضعیت نشسته با گرفتن مچ پا گرفتن مچ پا آن را به حالت چرخش به خارج ببرید.

6-در وضعیت نشسته به حالت قورباغه با کمک دست ها ،تنه را از زمین جدا کرده و با فشار کنترل شده جانب داخلی ساق بر روی زمین به کشش عناصر استاتیک جانب داخل زانو بپردازید.

نمونه تمرینات تقویتی:

1-در وضعیت ایستاده پا ها را به ترتیب از همدیگر دور کنید.دست موافق پای دور شونده را با جلو گیری از دور شدن پا می تواند اعمال مقاومت کند.

2-در وضعیت ایستاده کنار دیوار با جانب خارجی ساق به دیوار فشار آورده و در دور کردن پا از یکدیگر بکوشید.

3-در وضعیت ایستاده دو به دو ،پهلو به پهلوی یکدیگر ران ها را از ناحیه جانب خارجی به هم چسبانده و آنها را از یکدیگر دور کنید.

4-در وضعیت ایستاده ،یک توپ طبی یا وزنه متناسب را با کنار خارجی پا پرتاب کنید.