پوکی
استخوان
(Osteoporosis) عبارت است
از کاهش تراکم و قدرت طبیعی استخوان که منجر به سستی استخوان و مستعد شدن
آن برای شکستگی می‌شود. گاهی اوقات وزن خود شخص می تواند باعث بروز شکستگی
گردد. شکستگی ها اغلب در نواحی استخوان سر ران، مهره ها و مچ دست می باشند. این
عارضه بیشتر در افراد مسن و خانمهای یائسه (10 سال اول پس از یائسگی) دیده می‌شود.
علایم
شایع:
این بیماری اغلب بدون علامت بوده ولی
از علائم شایع آن می توان به کمردرد، تغییر شکل ستون فقرات بصورت قوز کردن،
کاهش قد، بروز شکستگی با ضربه خفیف بویژه در ناحیه استخوان ران و بازو و
نیز درد ناگهانی پشت همراه با یک صدای خردشدگی که نشانه بروز شکستگی
مهره‌هاست اشاره کرد.
علل
بیماری:
پوکی استخوان به علل مختلفی پدیدار می
گردد که مهمترین علل آن کمبود طولانی مدت کلسیم و پروتئین در رژیم غذایی،
سطح پایین استروژن پس از یائسگی، کمبود ویتامین‌ها (بویژه ویتامین ث)، مصرف
داروهای ضد انعقاد (مانند هپارین)، داروهای ضد تشنج
(مانند فنی توئین و باربیتورات ها) و برخی داروهای ادرار آور (مانند فورزماید) و
نیز اختلالات هورمونی مانند کم کاری یا پرکاری تیرویید، بیماری کوشینگ و دیابت می
باشند.
از دیگر علل پیدایش این بیماری سرطان،
زمینه ژنتیکی مساعد، کاهش فعالیت با افزایش سن، استعمال دخانیات و بیماریهای
مزمن از جمله اعتیاد به الکل می باشند.
تشخیص
بیماری:
بهترین روش تشخیص پوکی استخوان
(استاندارد طلایی Gold Standard) آزمایش تراکم سنجی استخوان با اشعه ایکس Dual X-Ray Absorptiometry (DxA) می باشد.
این آزمایش بر روی مچ دست و یا ستون
فقرات انجام می گیرد که ارزش هردو یکسان می باشد.
برای انجام این آزمایش مقدار کمی اشعه
از استخوان عبور داده می شود.
استخوان متراکم تر، اشعه کمتری را از
خود عبور می دهد که با سنجش میزان این پرتو تراکم استخوان مشخص می گردد.
پیشگیری:
استفاده از داروهای رسوب دهنده کلسیم
روی استخوان (مانند آلندرونات سدیم)
رژیم غذایی سرشار از کلسیم دارای
مقادیر کافی کلسیم تا 1500 میلی‌گرم در روز با مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی
یا مکمل‌های کلسیم
پرهیز از نوشیدن قهوه زیاد و مصرف
سیگار
شروع درمان جایگزینی هورمونی با
بروز یائسگی در خانمها (این درمان امروزه کمتر بکار می رود)
ورزش منظم که به استحکام استخوان
کمک می کند، نظیر پیاده‌روی تُند، شنا، دوچرخه سواری و نرمش.
در مورد مصرف استروژن، کلسیم و
فلورید پس از بروز یائسگی یا برداشت تخمدان‌ها با جراحی با پزشک مشورت شود.
درمان
پوکی استخوان با استفاده از مگنت تراپی:
یکی از بهترین روشهای اثبات شده جهت
افزایش دانسیته استخوان و یا کمک به جوش خوردن استخوان در شکستگیها، مگنتوتراپی می
باشد. امواج با فرکانس پائین الکترومگنتیک باعث القاء جریانهای الکتریکی در
استخوان شده و تراکم استخوان را افزایش می دهند. همچنین امواج الکترومگنیک اثرات
ثانوی دیگری نیز دارد که در حفظ ساختار استخوان بطور غیر مستقیم نقش عمده ای دارند.
تأثیر مگنت تراپی بر تحریک استخوان سازی و استئوپلاست ها ثابت شده است. میدانهای مغناطیسی پالسی با تغییر پتانسیل غشای سلولی در اوستئوپلاستها باعث تحریک فعالیت آنها می شود. در شکستگی استخوان یکی از عوارض مهم جوش نخوردن یا (Non Union) می باشد که احتمال آن با افزایش سن زیاد می شود.
PMF باعث تسریع پروسۀ جوش خوردن استخوان و
افزایش توده استخوانی
(Bone Mass) می شود. همچنین مگنت تراپی دارای
اثرات ضد التهاب، ضد درد، ضد اِدم و شل کنندگی در گرفتگی عضلات می باشد. مرکز جامع
توانبخشی و طب فیزیکی دکتر فرخانی مفتخر است که با استفاده از پیشرفته ترین
دستگاههای مگنتوتراپی تاکنون درمانهای موفقی را در اختیار بیماران عزیز قرار داده
است.
در کنار این روش درمانی گاهاً مکمل‌های
کلسیم و ویتامین
D، داروهای جایگزین
هورمونی یا فلورید و نیز سایر داروهایی که روند تحلیل رفتن استخوان را کُند
کرده یا رشد استخوان را افزایش می‌دهند ممکن است تجویز شود.
عواقب
و عوارض مورد انتظار:
افتادن که باعث شکستگی، به خصوص
شکستگی استخوان ران یا ستون فقرات، می‌گردد. گاهی شکستگی به طور خودبه‌خود
و بدون ضربه یا افتادن اتفاق می‌افتد. از دیگر عوارض بیماری می توان درد شدید
و ناتوان‌کننده را نام برد.
با رژیم غذایی مناسب، مکمل‌های
کلسیم و فلورید، ویتامین
D، ورزش و استروژن
می‌توان سیر پوکی استخوان را متوقف کرده و احتمالاً روند آن را در جهت
رسیدن به حالت طبیعی معکوس کرد. همچنین شکستگی‌های عارض شده، با درمان
قابل علاج است.
مراقبت
ها:
در صورت تجویز استروژن، برای معاینه
لگنی و انجام پاپ اسمیر بطور منظم به پزشک مراجعه کنید. ماهی یک بار
پستان‌ها را از نظر وجود توده بررسی کنید. هرگونه خونریزی یا ترشح مهبلی را
به پزشک گزارش دهید. از مصرف داروهای مؤثر بر هوشیاری نظیر داروهای خواب‌آور
و آرامبخش‌ها، که ممکن است باعث افتادن و بروز شکستگی گردند، خودداری کرده
و برای خوابیدن از تشک سفت استفاده کنید.
همچنین لازم است از هر موقعیتی که ممکن است منجر به آسیب‌دیدگی گردد، مانند راه رفتن در خیابان‌های یخ‌زده یا بر روی سطوح خیس یا لغزنده خودداری کنید. هنگام بالا یا پایین رفتن از پلکان، نرده‌های پلکان را بگیرید و قبل از آن اطمینان حاصل کنید که نرده‌ها به اندازه کافی محکم باشند. در منزل بخصوص در حمام از پادری های لاستیکی که مانع از لیز خوردن می شوند استفاده کنید. از خم کردن بدن به جلو خودداری کنید چرا که می تواند موجب شکستگی در مهره های کمر گردد.
رژیم
غذائی:
از یک رژیم عادی متعادل حاوی
مقادیر بالای پروتئین، کلسیم و ویتامین
D استفاده کنید. در صورت داشتن اضافه
وزن از یک رژیم لاغری استفاده کنید. همچنین مقدار کلسیم مورد نیاز روزانه در
خانمهای بالای 40 سال 1500 میلی گرم در روز و در خانمها و آقایان بالای 60 سال
1200 میلی گرم در روز توصیه شده است.
در این
شرایط به پزشک خود مراجعه نمائید:
بروز درد بویژه پس از ضربه
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان
دارای علائم پوکی استخوان باشید.
اگر دچار علائم جدید و غیرقابل توجیه
نظیر خونریزی مهبلی شده اید. داروهای تجویز ممکن است با عوارض جانبی همراه
باشند.
خانمها در سن یائسگی جهت ارزیابی دانسیته
استخوان
منبع سایت دکتر فرخانی